O‘zbekiston Respublikasi Хalq ta’limi vazirligi tasdiqlagan тoshkenт 2005

Yog‘larning eruvchanligi.

Bir probirkaga 2 ml benzin, ikkinchisiga suv, uchinchisiga etanol, to‘rtinchisiga benzol, beshinchisiga esa tetraxlormetan quying. Hamma probirkalarga bir bo‘lakdan yog‘ solib silkitib chayqating.

2. 
   Yog‘ning to‘yinmaganligini isbotlash.
   

Bir probirkaga 2 ml kungaboqar moyi, ikkinchisiga zig‘ir moyi, uchinchisiga bir bo‘lak qattiq hayvon yog‘i soling. Probirkalarning hammasiga oz-ozdan bromli suv quying (uchinchi probirkani yog‘ suyuqlanguncha oldindan qizdirib oling).

Topshiriqlar:

1. 
   Yog‘larga suvning ta’siri qanday?
   
2. 
   Sizga berilgan suyuqliklarning qaysi birida yog‘lar hammasidan yaxshi eriydi?
   
3. 
   Matodan yog‘ dog‘ini ketkazish uchun siz qaysi erituvchidan foydalangan bo‘lar edingiz?
   
4. 
   Probirkalarning qaysi birida bromli suv eng yaxshi rangsizlanadi? Bu nimadan darak beradi?
   

3. 
   Yog‘larni sovunlash.
   

Chinni kosachaga 3 g yog‘, margarin yoki saryog‘ soling va 20 % li natriy gidroksid eritmasidan 7-8 ml quying.

Reaksiyani tezlatish uchun 1-2 ml etanol qo‘shing. Aralashmani shisha tayoqcha bilan aralashtirib, dastlabki hajmi kamayib ketmasligi uchun suv qo‘shib turgan holda, 15-20 minut qaynating. Reaksiyaga kirishmagan yog‘ qolmaganini bilish uchun issiq aralashmadan ozginasini issiq suvli probirkaga oling. Agar sovundan so‘ng suv ostida yog‘ tomchilari paydo bo‘lmasa sovunlash jarayoni nihoyasiga yetgan bo‘ladi.
Agar yog‘ tomchilari yuzaga chiqsa, aralashmani qaynatishni davom ettiring. Sovunlash reaksiyasi tugaganidan so‘ng hosil bo‘lgan massaga 0,5 g natriy xlorid qo‘shing va yana 1-2 minut qaynating.


Mustaqil xulosalar uchun topshiriqlar:

1. 
   O‘tkazilgan tajriba natijasida suv betiga qanday modda chiqdi?
   
2. 
   Sodir bo‘lgan reaksiya tenglamasini yozing.
   
3. 
   Yog‘larni sovunlash jarayonidan qanday amaliy maqsadlarda foydalaniladi?
   

Uyga vazifa:

1. 
   Darslikdagi §42 ni o‘qish hamda savol va topshiriqlarni bajarish.