O`zbekiston musulmonlar idorasi Buxoro shahar "Jo`ybori Kalon" ayol -qizlar o`rta maxsus islom bilim yurti

Abulabbos Ahmad ibn Kasir Farg`oniy (vafoti 861)

Farg`onada tug`ilgan buyuk astronom, matematik va geograf. 861-yili Bag`dodda vafot etgan. Sharqda “Hosib” (mateatik) degan laqab olgan. Ilm yo`lida Bag`dodga ketib qoladi va shu yerda yashaydi. U yerda markaziy osiyolik vatandoshlari Muhammad Xorazmiy, Abbos ibn Sa`id Javhariy va Ahmad ibn Abdulloh Marvaziylar bilan birgalikda murakkab chet til tushunchalarini aynan bera oladigan arab terminologiyasini yaratdi. Xalifa al-Ma`mun davrida Bag`dod da Shamosiya degan joyda va Damashqqa yaqin Kasiyun tog`idagi rasadxonalar Ahmad ibn Kasir rahbarligida qurilgan Bag`dod rasadxonasida ko`pgina kashfiyotlar qildi, 812-yilgi quyosh tutilishini oldindan bildi, yerning dumaloqligini isbotladi. U xalifa Mutavakkil zamonida Nil daryosi Suvini o`lchaydigan yangi asbob “Miqyos jadid”ni yaratdi. Uning “az-Zij al-Ma`mun al-mumtahana” (al-Ma`munning tekshirilgan jadvallari) arab tilidagi dastlabki astronomik asarlardan biri bo`lib, O`rta asrda Yevropaga tarqqalgan edi. XII asrda ikki marta lotin tiliga, XIII asrda esa boshqa Yevropa tillariga tarjima qilindi. Bu asardan ko`pchilik Sharq olimlari foydalanganlar.

Ahmad Farg`oniyning yana quyidagi asarlari mavjud:
1.“Kitob al-harakat as-samoviya va jome` ilm an-nujum” (Samoviy harakatlar va yulduzlar fanining majmuasi haqida kitob).
2. “Kitob al-komil fi-l-usturlob” (Astrolyabiya haqida mukammal kitob).
3. “Fi san`at al-usturlob” (Astrolyabiya san`ati haqida).
4. “Risolat al-fusul madxal Majastiy va huva salosuna fasl” (O`ttiz bobdan iborat Majastiyga kirish fasllari risolasi).
5. “Risolat fi ma`rifat al-avqot allati yakunu qamar fiha favqal arzi va tahtiha” (Oy Yer ustida yoki uning ostida bo`lgan paytdagi vaqtlarni o`rganish haqida risola).
6. “Hisob al-aqolim as-saba`” (Yetti iqlim hisobi).
7. “Kitob amal ar-ruhomot” (Marmarning xizmati hqida kitob). Bu asarlar ning qo`lyozmalari G`arbning yirik kutubxonalarida saqlanmoqda.
Abu Nasr Muhammad ibn Muhammad ibn O`zluk ibn Tarxon Forobiy