O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭНТОМОФИЛ 
ЎСИМЛИКЛАР 
(юн. — ҳашарот ва — севаман) — 
ҳашаротлар воситасида (четдан) чангла-
нувчи ўсимликлар. Бундай ўсимликлар 
ўзига жалб қилувчи маълум белгихусу-
сиятларга эга бўлади. Мас, мойчечак, 
бўтакўз каби ўсимликларнинг гули 
чиройли, ёрқинлигидан ҳашаротларни 
ўзига жалб қилади. Раффлезиясимон-
лар ва тропик минтақадаги орхислар эса 
бадбўй ҳид таратади (шу сабабли уларга 
ўлимтик ёки ахлатларда кўпаядиган паш-
ша ва қўнғизлар қўнади). Ҳашаротлар 
гулдан гулшира олади ёки шу гулнинг 
чанги билан озиқланади. Гулдангулга 
қўнган ҳашарот бирон гулнинг чанг-
чисидан олган чангни бошқа гулнинг 
уруғчисига туширади, шу тариқа уруғчи 
чангланади. 
ЭНТОМОФИЛИЯ (юн. — ҳашарот 
ва 
...филия) 
— 
ўсимликларнинг 
ҳашаротлар ёрдамида четдан чанглани-
ши. Энтомофил ўсимликлар гуллари йи-
рик ва рангли бўлиши, ҳид тарқатиши, не-
ктар ажратиши билан ҳашаротларни жалб 
қилади. Гул чанглари йирик, ғадирбудур 
ва ёпишган бўлганидан ҳашарот танаси-
даги тукларга илашиб, бошқа гулларнинг 
уруғчиси тумшуқчасига келиб тушади. 
Бир қанча ўсимликлар гули фақат муай-
ян тур ҳашарот орқали чангланишга мос-
лашган (яна қ. Чангланиш). 
ЭНТРОПИЯ 
(юн.— 
айланиш, 
ўзгариш) —1) термодинамикада — ҳар 
қандай термодинамик тизимнинг ҳолат 
функцияларидан бири (8). Ўз ҳолига 
қўйилган (ташқи куч таъсир этмаётган) 
берк тизимда жараён қайси йўналишда 
содир бўлишини ифодалайди. Термоди-
намиканинг II қонуни (қ. Термодинами-
ка) жараёнларнинг йўналишини аввал-
дан айтиб бериш имконига эга эмас. Бу 
қонунни таърифлаган Р. Клаузиус 1865 
йилда жараёнларнинг бир томонлама ке-
чишига олиб келувчи чеклашни таҳлил 
қилиб, 8 функцияни киритди ва уни Э. 
деб атади; 2) статик физикада — тизим 
ҳолатининг термодинамик эҳтимолини 
ифодаловчи катталик.
Э.нинг хоссалари: 1) тажриба нати-
жаси тўғри бўлса, яъни Р ларда бирон-
таси бирга, қолганлари нолга тенг бўлса, 
ноаниқлик ўлчами — Э. ҳам нолга тенг 
бўлади; 2) тажриба натижалари тенг 
эҳтимолли бўлса, Э. максимал қийматга 
эга бўлади; 3) бир-бирига боғлиқ 
бўлмаган икки тажриба Э.си уларнинг 
Э.лари йиғиндисига тенг. 

---

www.ziyouz.com кутубхонаси