O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭҲТИМОЛЛИК (математикада) — 
тасодифий ҳодисанинг муайян, истал-
ганча кўп марта такрорланиши мумкин 
бўлган шартларда рўй бера олиши дара-
жасининг миқдорий характеристикаси. 
«Э.» тушунчаси оммавий тусдаги жара-
ёнларнинг ҳодисалари учун характерли 
бўлган махсус тур боғланишлар ва муно-
сабатларни акс эттирувчи фалсафий ка-
тегориядир. Э.нинг «классик» таърифига 
кўра, у шу ҳодиса учун «қулай» имкони-
ятлар сонининг барча «тенг имтиёзли» 
имкониятлар сонига нисбатига тенг. 
ЭҲТИРОС — бутун вужудни қамраб 
олувчи кучли кўтаринкилик туйғуси; уз-
луксиз, давомли, барқарор ҳиссий ҳолат. 
Э.нинг намоён бўлиши, кечиши ва ку-
чайишининг сабаблари хилмахил. Унинг 
негизида одамнинг онгли эътиқоди, шах-
сий ғоясини рўёбга чиқариш истаги, ўз 
қарашларини амалда қарор топтириш 
хоҳиши ётади. Жўшқин туйгулар, таби-
ат гўзаллигига ошнолик ҳисси, спортга 
ишқивозлик, шаҳвоний мойиллик, шу-
нингдек, қимор, гиёҳвандликка бери-
лиш, диний фанатизм Э.нинг омиллари 
бўлиши мумкин. Э.нинг келиб чиқишига 
баъзи руҳий хасталик (шубҳаланиш, 
алаҳсираш, 
кўзга 
алланарсаларнинг 
кўриниши, қўрқув кабилар)даги ҳиссий 
ҳолатлар сабаб бўлади. Э. фаол ҳаракатга 
туртки беради, хиссий ва иродавий хис-
латларни уйгунлаштиради. Шахснинг 
маънавий, ақлий, ахлоқий, жисмоний фа-
зилатлари қўшилиб буюк ишлар, юксак 
жасорат, тенгсиз кашфиётга етаклайди. 
Э. инсонни ўз олдига қўйган мақсадини 
рўёбга чиқаришга бутун ғайратини са-
фарбар этувчи кўринишга эга. Меҳнат 
қилишга, билим олишга интилиш, жа-
сорат, фидойилик — ижобий Э. наму-
наси бўлса, шахсиятпарастлик, ҳирсга 
берилиш, қасоскорлик, ҳуқуқтартиботни 
бузишга қаратилган ҳаракат салбий Э.га 
мисол бўлади.
Эргаш Ғозиев.