O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭШЧОН БАХШИ Кўспўлатов (1901 
— Қорақалпоғистон, Чимбой тума-
ни — 1952) — Қорақалпоғистон (1945) 
ва Ўзбекистон (1950) халқ достончиси. 
Шерна бахшшшнт шогирди. Ёшлигидан 
халқ қўшиқларини, достонлардан парча-
ларни куйлаб юрган. Чимбой ҳудудида 
ишлаган (1930). «Шодлик қўшиғи», 
«Шодлик замон» каби кўпгина халқ 
қўшиқларини яратган, «Қорақалпоқ халқ 
қўшиқлари» (Тошкент, 1959) китобида 
ҳам Э.б. қўшиқлари нота ёзувлари билан 
берилган. Москва, Тошкент шаҳриларида 
ўтказилган олимпиадаларда қатнашган 
(1939).
Ад.: Каракалпакские народнме песни, 
М., 1948, Максетов Қ., Қорақалпоқжиров 
— бахшилари, Нукус, 1983. 
ЭШҚУВВАТОВ Бегмамат Теша-
евич (1938.20.8, Самарқанд вилоя-
ти, Пастдарғом тумани) — озиқ-овқат 
соҳасидаги олим. Самарқанд коопера-
тив ин-ти ва Самарқанд иқтисодиёт ва 
сервис ин-ти, муҳандислик-технология 
ф-тида катта лаборант, ассистент, кат-
та ўқитувчи, доцент, проректор, кафе-
дра мудири (1966—2003), 2004 йилдан 
Ўзбекистон ФА Самарқанд бўлимида 
(ҳудудий муаммолар комплекс илмий 
текшириш институтида) ишлайди.
Илмий 
ишлари 
озиқ-овқат 
маҳсулотлари ишлаб чиқаришдаги сама-
рали усулларнинг назарий асосларини 
ишлаб чиқишга доир. Э. математик, фи-
зик ва биологик моделлар асосида техно-
логик жараёнларнинг янги схемаларини, 
муҳандислик-ҳисоблаш 
услубларини 
яратди.
Ас: Основи течения упруговязких 
пластических масс, Алмаата, 2005; Тех-
нологик жиҳозлар ва уларни лойиҳалаш 
асослари, Т., 2005.
ЭЯКУЛЯЦИЯ (янги лот. ) — одам ва 
эркак сут эмизувчи ҳайвонларда жинсий 
алоқа вақтида уруғ суюқлигининг отилиб 
чиқиши. 
ЭҲРОМ (араб. — чегараланиш, ибо-
дат ҳолатига ўтиш) — 1) мусулмонлар-
нинг катта ва кичик ҳаж қилиш (ҳаж 
ва умра) вақтидаги алоҳида ҳолати. Э. 
ҳажни дили билан ният қилиш, ҳаромдан 
муҳофазаланишдир, эҳромдаги киши 
«муҳрим» деб аталади. Муҳрим одоб-
дан ташқари сўз сўзлаш, хотини би-
лан яқинлик қилиш, гуноҳ ишларга қўл 
уришдан сақланиши лозим. Муҳрим 
киши тирик мавжудотни ўлдирмайди, ти-
килган либос киймайди, оёғига пайпоқ, 
маҳси, этик киймайди, юзини, бошини 
бирор нарса билан тўсмайди, хушбўй 
нарса суртмайди, тирноқ, соч, мўйларини 
олмайди; 2) Э. ҳолатига кирганлар танага 
ўрайдиган мато. Ҳожилар ҳаж кунларида 
Э.га ўралган ҳолатда барча ибодатларни 
адо этадилар.
Э.га кириш одатида мусулмонлар-
нинг мулкий ва жамиятдаги ижтимоий 
аҳволидан қатъи назар умумий тенглиги 
ғояси ўз ифодасини топган. 
ЭҲРОМ — кенг маънода ибодатгоҳ 
биноси; Миср меъморлигида тўғри пира-

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
281
мида (баъзан зинапоя ёки минорасимон) 
шаклидаги монументал иншоот; асосан 
қадимий дунёга хос бўлган. қадимий 
Миср фиръавнларининг мақбаралари 
(тахм. мил. ав. 2800 — 1700) Э. деб 
аталган (қ. Гиза). Миср Э.ларининг энг 
йириги — Гизадаги Хеопс Э.идир (бал. 
146,6 м, мил. ав. 28-аср), Э. типидаги ин-
шоотлар Марказий ва Жанубий Америка 
(мил. 1-минг йиллик)да ҳам бунёд этил-
ган, қадимий Рим ва Европа санъатида Э. 
каби мемориал иншоот турлари (ибодат-
хоналарнинг пойдевори ва бошқалар)да 
қўлланилган.