O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd



Download 2,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/328
Sana24.02.2022
Hajmi2,2 Mb.
#207098
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   328
Bog'liq
O zbekiston Milliy Ensiklopediyasi - E harfi



www.ziyouz.com кутубхонаси
1
ЎЗБЕКИСТОН 
МИЛЛИЙ 
ЭНЦИКЛОПЕДИЯСИ
Э
ҲАРФИ
«Ўзбекистон миллий энциклопедияси»
Давлат илмий нашриёти
ТОШКЕНТ
Ушбу китобдан фақатгина шахсий мутолаа, танишиб чиқиш мақсадида 
фойдаланиш мумкин. Тижорий мақсадда фойдаланиш (сотиш, 
кўпайтириш, тарқатиш) қонунан тақиқланади.
Э — ўзбек кирилл алифбосининг 
йигирма тўққизинчи ҳарфи. Тил олди, 
ўрта кенг лаблашмаган унли товушни 
ифодалайди. Ушбу унли сўзнинг барча 
ўрнида учраса ҳам, ёзувда ҳамма вақт Э 
ёзилавермайди: соф ўзбекча сўзларда ва 
бир қатор ўзлашмаларда Э сўз бошида 
фаол қўлланади (эртак, эшик, этажер-
ка, электр), қолган ўринларда саноқли 
сўзлардагина (менуэт, дуэт, дуэль, дисп-
ноэ, каратэ ва бошқалар) ёзилиб, кўп 
сўзларда бу унли Е ҳарфи билан ифода-
ланади (кел, терак, феъл; ийе, вале, кафе, 
клише). Ушбу фонема қайси ҳарф (э ёки 
е) билан ифодаланмасин, ҳар қандай по-
зицияда бир хил талаффуз этилади. 
ЭББИНГАУЗ (Эббингхаус) Герман 
(1850.24.1, Бармен, ҳоз. Вупперталь 
шаҳри — 1909.26.2, Галле шаҳри) — не-
мис психологи, экспериментал психо-
логия вакили. Фехнер тадқиқотларига 
асосланган ҳолда биринчилардан бўлиб 
хотира, интеллект сингари юксак билиш 
жараёнларини экспериментал метод-
лар ёрдамида ўрганган. Кўриш идро-
кининг ноёб ҳолатлари, болалар ақлий 
қобилиятини текширишга бағишланган 
изланишлар олиб борган. Э. номи билан 
аталадиган тест кашф қилган. Унинг ил-
мий натижалари ўзини ўзи кузатиш пси-
хологиянинг ягона услуби деган назари-
яни пучга чиқарган. Э.нинг асосий хиз-
мати «соф» хотира қонунларини ўрганиш 
имконини берувчи, тафаккурга боғлиқ 
бўлмаган нарса ва ҳодисалар тўғрисидаги 
таассурот изларини эсда олиб қолиш жа-
раёнини тадқиқ этишнинг янги услубини 
таклиф қилганлигидир. Мантиқий умум-
лашмалар келтириб чиқаришга алоқаси 
йўқ, маъносиз бўғинлар (2300 та ундош 
ва унли)ни қуруқ (механик) ёд олиш-
дан иборат бу услуб Э.га материални 
эсда олиб қолиш ва унутишнинг «эгри 


www.ziyouz.com кутубхонаси
2
чизиғи» қонунини кашф қилишга; унинг 
асосий қоидаларини баён этишга ва ана 
шулар асосида таъсирланиш изларини 
хотирада сақлаш муддати ҳамда аста-
секин сўниши қонуниятларини текши-
ришга имкон яратган. Асосий асарлари: 
«Хотира тўғрисида» (1885), «Интеллект» 
(1897), «Психология асослари» (1902), 
«Психология очерки» (1908). 
ЭБИНУР — Хитойнинг шим.гарбий 
қисмидаги оқмас шўр кўл, Жунғария те-
кислигида. Майдони кўлга қуйиладиган 
дарёларнинг сув ҳажмига қараб 800 км
2
дан 1070 км
2
гача ўзгаради. Энг чуқур 
жойи 15 м. Кўл атрофи шўрхок ва қумли 
ерлар. Қишда музлайди. 
ЭБОНИТ (юн. еЬепоа — қора да-
рахт), қаттиқ резина — табиий ёки сунъ-
ий каучукни олтингугурт (каучук мас-
сасига нисбатан 30—50%) билан вулка-
низациялашдан ҳосил бўлган маҳсулот. 
Э.да боғланган олтингугурт 32% га яқин, 
формуласи (С
6
Н
9
5)
2
. Э. қўнғир ёки қора 
тусли; зичлиги 1140 кг/м
3
, механик иш-
ловга осон берилади, гигроскопик эмас, 
газларни сингдирмайди, кислота ва 
ишқорлар таъсирига чидамли, углерод 
сульфид ва нефть маҳсулотларида эри-
майди, парафинда 300° дан юқори трада 
эрийди. 70— 80° да юмшайди, совиганда 
яна қаттиқлашади, 200° дан юқори трада 
эримай кўмирга айланади.
Э. тайёрлаш учун ниҳоятда тоза ка-
учук ишлатилади. Тўлдиргич сифати-
да Э. кукуни, тальк, пемза, оқ қурум ва 
бошқалар ишлатилади. Қора тусли Э.га 
оз миқдорда (3—5%) қурум қўшилади. 
Э., асосан, электротехника маҳсулотлари, 
кислота ва ишқорлар учун идишлар тай-
ёрлашда қўлланади.
ЭБРО — Испаниянинг шим.шарқий 
қисмидаги дарё. Уз. 928 км, ҳавзасининг 
майд. 86,8 минг км
2
. Кантабрия 
тоғларидан бошланиб, Арагон текисли-
гидан оқади, Каталон тоғларини кесиб 
ўтиб, Ўрта денгизга дельта ҳосил қилиб 
қуйилади. Ўртача сув сарфи 560 м
3
/сек. 
Қиш ва баҳорда суви кўпаяди. Дарё су-
видан суғоришда фойдаланилади, ГЭС 
қурилган. Сарагоса шаҳригача кема 
қатнайди.

Download 2,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   328




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish