O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

ЭТНОС — қ. Этник бирлик. 
ЭТОЛОГИЯ (юн. — урф-одат, 
хулқ-атвор, хаттиҳаракат ва ... логия) 
— биол. нинг бир бўлими. Ҳайвонлар 
хаттиҳаракатини табиий яшаш шароити-
да ўрганади. «Э.» терминини белгиялик 
олим Л.Долло таклиф этган (1904); ле-
кин Э. мустақил фан сифатида 20-аср-
нинг 30-й.ларида шакллана бошлади. 
Э.да: хаттиҳаракатнинг ирсийланадиган 
шакли — ишртсиз рефлекслар, яъни 
инстинктлгрии, ҳайвонларни ўрганиш 
қонуниятлари, ҳайвонларнинг экстрапо-

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
254
ляцион хаттиҳаракатини ўрганиш каби 
йўналишлар мавжуд.
Тубан тузилган ҳайвонларда туғма 
хулқ-атвор устунлик қилади. Юксак 
тузилган ҳайвонларнинг этологик ре-
акциялари 
ирсийланадиган 
ҳамда 
яшаш муҳити таъсирида ҳаёт давоми-
да ҳосил бўладиган хулқ-атворлар иш-
тирокида шаклланади. Э. далиллари-
дан чорвачиликнинг айрим соҳалари, 
балиқчилик хўжалиги, тиббиёт, киберне-
тика ва бошқаларда фойдаланилади. Э. 
соҳасидаги тадқиқотларнинг ривожлани-
ши ҳайвонот дунёсини муҳофаза қилиш 
ва ундан оқилона фойдаланиш муаммо-
ларини ҳал этишда муҳим ах.амиятга эга.
ЭТРУСК ТИЛИ — Рим давлатигача 
бўлган Италиянинг қадимий аҳолиси — 
этрускларшшг (ўлик) тили. Ўрта денгиз 
тиллари гуруҳига кирсада, бирор бир 
тилга генетик яқинлиги, қариндошлиги 
тўлиқ аниқланмаган. Апеннин я.о.да 
тарқалган. 1-асрда лотин тили томони-
дан сиқиб чиқарилган. Мил. ав. 7—1-аср-
ларга мансуб турли мазмундаги кўп сон-
ли ёзув ёдгорликлари (уларнинг сони 11 
мингга яқин), антик муаллифларнинг 
асарларида учровчи айрим сўзлар ҳамда 
топонимлардан маълум. Шулардан энг 
йириги ва энг муҳими Загреб (ҳоз. Хор-
ватия)да сакланаётган мумиё пардасида-
ги ёзув (340 сатр) ҳисобланади. Ёдгор-
ликлар, асосан, Италиянинг Этрурия, 
Кампания, Лация каби қадимий вилоят-
ларидан ҳамда Шим. Африка (Карфаген)
дан топилган. Улар ғарбий юнон алифбо-
си асосида яратилган этруск алифбосида 
ўнгдан чапга қараб ёзилган. Этруск ёзу-
ви (алифбоси) лотин ёзуви ва Марказий 
ҳамда Шим. Италиядаги бошқа ёзув ти-
зимлари учун асос вазифасини ўтаган.