O„zbek tili va adabiyoti fakulteti “Himoyaga tavsiya etilsin” Fakulteti dekani



Download 1,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/32
Sana16.03.2022
Hajmi1,36 Mb.
#497700
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   32
Bog'liq
sultonova zilola devonul lug\'atit turk bmi

ukok
variantida uchrab oziq-ovqat kabi narsalarni saqlash uchun 
og‗ochdan ishlangan sandiq (KTTS, 659) ma‘nosini bildiradi. 
Sandiq 
ma‘nosida turkiy tillarning shevalarida, xilma-xil leksik birliklar 
ishlatiladi. Masalan, Qoraqalpog‗istondagi o‗zbek shevalarida 
ardja//archa
– 
sandiq (Ishayev, 72), Shimoliy Xorazm shevasida 
arja
kichik sandiq, 
qo„l arja
– 
kichik sandiq, qoraqalpoq shevalarida 
arsha
(Baskakov, KYA, 322), turkman 
tilining Ota, Yovmut, Qoraqalpog‗istondagi turkmanlar shevasida 
arja
– sandiq 
so‗zlari shular jumlasidandir. 
Arja

arsha
so‗zi arab tilidagi yashik ma‘nosidagi 
ٌْج ْسُد so‗zining fonetik nuqtayi nazardan murakkab o‗zgargan formasi bo‗lishi 
mumkin. Shuningdek, Janubiy Qozog‗istondagi o‗zbek shevalarida 
ebdire
(JQO‗Sh, 76), Qarnoq shevasida 
abdira
– katta sandiq, qozoq adabiy tilida 
abdira
– katta sandiq, qirg‗iz tilida 
abdira
– katta sandiq ma‘nolarida 


32 
keladi.
Abdira 
ning sandiq ma‘nosidagi geografik doirasi keng bo‗lib, u oltoy 
tillarida 
abdira//aptira
(Molchanov, 223), mo‗g‗ul tilida 
avdar
–yashik, sandiq 
ko‗rinishlarida ma‘lumdir.
Abdira
so‗zi Radlov lug‗atida amdara, aptira fonetik variantlarida kelgan 
bo‗lib, yashik, quticha (Rdl, I, 651) ma‘nolarida kelishi ko‗rsatilgan. 
Abdira
so‗zining etimologiyasining ustida fikr yuritgan E.V.Sevortyan uni 
mo‗g‗ul tilidan kirgan deb aytadi (Sevortyan, I, 58). 

Supurgi
‖ ma‘nosidagi ْْفسِْٕ minsaf so‗zi ham shundaydir. Ya‘ni فسٔ nasafa 
(supurdi) fe‘lidan m orttirib yasalgan. (MK) 
Supurgi
– supurish-idirish uchun burg‗an, shuvoq, makkasupurgi va shu 
kabilardan dastlab bog‗lab yasaladigan ro‗zg‗or buyumi. 
Supurgi ro‗zg‗or buyumini anglatuvchi so‗z birligi sifatida qadimgi yozma 
yodgorliklar tilida 
supurgi
(DTS, 517), 
so„bo„rgu
(MK, I, 452), 
sipirgi
(Attuhfa, 
I, 245), 
sipirga, sipirgi
(Attuhfa, II, 365), 
sipirtka-sipirg„i
(Ibatov, 194), َْاو ْش
ُبُس 
supurga (Kurishjanov, 193), soburge – supurgi (Tarjumon, 111), supurgi 
(Kelurnoma, 18) kabi fonetik variantlarda uchraydi. 
Regiondagi turkiy tillarda u 
supurgi
(o‗zb.),
supurge
(uyg‗), 
sipirg„ish
(qoz.), 
sipirg„i, sipirtqi, shipirg„i
(qirg‗), 
sipirg„ish
(qq.), 
supurgi
(turkm.) fonetik 
variantlari bilan shakllangan. Bu tillarning shevalarida esa yana ham o‗ziga xos 
shakllangan fonetik variantlarini ko‗rish mumkin: Maslan, o‗zbek tilining 
Xorazm shevasida 
sipsa
(O‗xshl, 238), Qoraqalpog‗istondagi o‗zbek shevalarida 
sipsa//supse
(Ishayev, 153), turkman adabiy tilida supurgi, 
supurguch
so‗z 
birligi bilan birga 
subse
, Uyg‗ur tilining Qashqar, Xo‗tan shevalarida supurga 
(Malov, UNS, 153), Qumul shevasida suvurga (Malov, UYA,180), Farg‗ona 
guruh shevalarida 
supurgi//shipirg„a
(Sadvakasov, YAUFD, 234) fonetik 
variantlari ma‘lum. Qozoq tilining Turkmanistondagi Qizil O‗rdaning Orol 
rayonidagi shevalarida 
sipse
, Mang‗ishloqda 
sumse 
formasi esa xirmonni 


33 
supuradigan supurgi ma‘nolarida keladi. Qirg‗iz tilining Talas shevasida u 

Download 1,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   32




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish