Organik kimyo. Organik kimyoda moddalar nomenklaturasi. Uglevodorodlar

Elektrofil reagent (elektrofil)-atomlarida erkin elektron orbitallari bo’lgan yoki markazidagi elektron zichligi kam bo’lgan atomlar yoki atomlar guruhi.
kabi karbkationlar,
Nukleofil reagentlar (nukleofillar- manfiy zaryadlangan ionlar yoki bo’lin-magan elektron juftiga ega bo’lgan molekulalardir. Masalan, OH^-, F^-, Cl^-, Br^-, I^-, RO^-, N ≡C^-, HS^-, RS^- kabi karbanionlar,

Organik birikmalarda o’rinbosarlarning elektron effekti (ta’siri)
Organik modda molekulasini tashkil qilgan atom va ularning elektromanfiyliklari har xil bo’lganda bu atomlarda elektron zichlikning taqsimlanishi ham turlicha bo’ladi. Elektron zichliklarning turlicha taqsimlanishi molekulaning qutbliligini keltirib chiqaradi.
Organik modda molekulasining qutbliligi ikki xil bo’ladi:
1. Doimiy qutblilik-organik modda molekulasida azaldan mavjud bo’lib, molekulaning boshqa zarrachalar bilan ta’sirlashmagan paytdagi elektron siljishlari natijasida hosil bo’ladi.
2. Vaqtincha qutblilik-molekulaga ikkinchi bir atom yoki zarracha yaqinlashganda hosil bo’ladi.
Doimiy va vaqtincha qutblilik σ yoki π-elektronlarning siljishi natijasida yuzaga keladi.
Molekuladagi atomlarning o’zaro ta’siri natijasida vujudga keladigan elektron zichlikning qayta taqsimlanish hodisasi induktiv effekt deyiladi. Elektron bulutlar faqat σ-bog’lar bo’ylab siljiganda induktiv effekt vujudga keladi. Induktiv effekt ikki xil: musbat va manfiy bo’ladi.
Organik birikmalarda atom yoki atomlar guruhi umumiy nom bilan o’rinbosarlar deyiladi.
Atom yoki atomlar guruhining elektromanfiyligi uglerod atomining elektromanfiyligidan katta bo’lsa, ular elektron bulut zichligini o’ziga tortadi va manfiy (-I) induktiv effektni namoyon qiladi (elektronoak-septorlar):

Atom yoki atomlar guruhining elektromanfiyligi uglerod atomining elektromanfiyligidan kichik bo’lsa, elektron bulut zichligini o’zidan itaradi va musbat induktiv effekt (+I) ni namoyon qiladi (elektronodonorlar):
Induktiv effekt σ-bog’lar bo’ylab uzatiladi va o’rinbosarlardan uzoqlash-gan sari kamayib boradi (odatda 3-4 ta bog’dan so’ng kuzatilmaydi):

O’zaro bog’langan uglerod atomlari turli xil gibridlanish holatida bo’lganda ham induktiv effekt kuzatiladi. Masalan, propen molekulasida metil guruh +I effekt namoyon qiladi: