Organik kimyo. Organik kimyoda moddalar nomenklaturasi. Uglevodorodlar

1) To’g’ri (tarmoqlanmagan) –ikkita birlamchi (zanjir chetlarida) va qolganlari ikkilamchi uglerod atomlaridan iborat. Masalan,

2) Tarmoqlangan-kamida bitta uchlamchi yoki to’rtlamchi uglerod atomidan iborat. Masalan,

3) Yopiq zanjirli-birlamchi uglerod atomlari bo’lmaydi:

II. Moddalarning xossalari nafaqat ularning tarkibiga, balki molekulalarining tuzilishiga ham bog’liq (izomerlar). Masalan,



Izomerlar-molekulyar massasi va formulasi bir xil ammo kimyoviy va fizikaviy xossalari har xil bo’lgan moddalardir.
Izomerlarning empirik formulalari bir xil ammo tuzilish formulalari har xil bo’ladi. Molekuladagi uglerod atomlari soni ortishi bilan uglevodorodlarning izomerlari soni keskin ortadi. Masalan, C₄H₁₀ ning 2 ta, C₅H₁₂ ning 3 ta C₁₀H₂₂ ning 75 ta izomeri bor.
Hozirgi zamon organik kimyosida asosan ikki xil turdagi izomeriya farqlanadi:

Yuqorigilardan kelib chiqqan holda A.M.Butlerov tuzilish nazariyasining 2-qoidasini quyidagicha to’ldirish zarur bo’ladi:
Moddalarning xossalari nafaqat ularning sifat va miqdor tarkibiga, balki ularning:
• kimyoviy;
• elektron;
• fazoviy tuzilishlariga ham bog’liqdir.


Izomeriyaning turlari

• 
  Tuzilish izomeriyasi
  

• 
  Holat izomeriyasi
  

Sinflararo izomeriya - turli xil sinf birikmalar o’zaro izomer bo’ladi.

• 
  Fazoviy izomeriya
  

Fazoviy izomerlar (stereo izomerlar) bir xil molekulyar formulaga ega bo’lib, ularda atomlarning bog’lanish ketma-ketligi ham bir xil bo’ladi, ammo atomlarning fazoviy joylashuvi bilan farq qiladi. Fazoviy izomerlar o’z navbatida konformatsion va konfiguratsion izomerlarga bo’linadi.