Органик кимё фанидан Ўқув-услубий мажмуа

Li
+
va
 H 
–
dan iborat; aksincha solvatlanmagan sof 
proton organik kimyoda kuzatilmaydi. Bir uglerod atomidan boshqasiga gidrid-ionining oson 
o’tishi bizga avvaldan ma’lum: bir molekula chegarasida (qayta guruxlanishdagi gidrid siljish) 
va molekulalararo (karboniy ionining siqib chiqarilishi). Organik kimyoni o’rganishda ko’plab 
qaytaruvchi agentlar (gidridlar, alyuminiy, metil gidrid, 
LiAIH
4
va natriy borgidrid 
NaBH
4
va 
boshqalar) bilan to’qnash kelamiz va bu qaytaruvchilar gidrid-ionni organik molekulalarga 
uzatuvchi hisoblanadi. 
Grinyar reaktivi yordamida spirtlar sintezi. 
Grinyar reaktivi 
RMgX
organik galogenli 
birikmalarning magniy metalli bilan reaksiyasi orqali hosil qilinadi. Buda galogenidlar bo’lib, 
alkillar (birlamchi, ikkilamchi, uchlamchi) allil-, aralkil- (masalan, benzil) yoki arilgalogenidlar 
(fenil yoki almashingan fenil) xizmat qiladi. Galogenlar 
Cl, Br
yoki 
J 
bo’lishi mumkin. 
(Arilmagniygalogenidlar 
sintez 
qilishda 
reaksiyani 
erituvchisi 
dietilefiri 
o’rniga 
tetragidrofurandan foydalaniladi). 
Grinyar reaktividan foydalanishning muhim omillaridan biri – spirtlar hosil bo’lishiga 
olib keluvchi aldegid va ketonlar bilan reaksiyasi sanaladi. Aldegid va ketonlar quyidagi umumiy 
formulaga ega. 
RX + Mg 
suvsizlantirilgan efir 
RMgX 
Grinyar reaktivi 
CH
3
CH CH
2 
– B –
H
δ
 – 
gidroborlash reaksiyasidagi