Oqıw qollanba Nókis-2021 DÚziwshi

II. Pedagogikaliq jaǵdaylar
2.1 Ruwhiyliq haqindaǵi leksiyadan keyin jazip qaldirilǵan xat: “Pedagogika boyinsha dárslik hám oqiw qollanmalarda hám oqitiwshi hújdani haqinda kemden-kem sóz ketedi. Oni qanday túsiniw múmkin? Siz “oqitiwshi hújdani” degende, neni túsinesiz? Óz pikirińizdi ilimiy jaqtan tiykarlań?
II.2 Jazba refleksiya ushin oqiwshilarǵa tema berildi: “Búgingi kúndegi tárbiyaniń eń harakterli belgisin aytiń ”. Balalar túrlishe juap berdi: olar siyasiy mádeniyatti asiriwdan, televizorda narkotik ónimlerin qabil etiwge qarsi temalarda reklama beriwgeshe. Klass báseke maydanina aylanip ketti. Siz klasstaǵi báseke sánatini qanday dúzgen bolar edińiz?
II.3 Siz klassǵa sabaq ótiwge kirdińiz. Biraq klass patas, qaǵazlar shashilip atir, siz klassdaǵi bir oqiwshi qizǵa qaǵazlardi terip aliwdi ayttińiz. Biraq qiz sizge qaǵazdi ol taslamaǵanliǵi, soniń ushin aliwǵa májbur emesligini bildirdi. Siz sonday jaǵdayda qanday jol tutatin edińiz? Ózińiz tutatin joldi ilimiy tárepten tiykarlap beriń.
II.4 Tárbiyasi awir óspirim. Biraq kimnińdir sabaǵinda ol úndemey otiradi, hámme nárseni waqtinda bájaradi. Biraq sizdiń sabaǵińizda bolsa, óziniń tártibsizligin ashkara etedi. Siz usinday jaǵdaydan qalay shiǵiwińiz múmkin?
II.5 Siz isleytuǵin pedagogika kollejindaǵi bir neshe oqiwshiǵa ózińiz ótip atrǵan pánnen I semester boyinsha baha qoymadińiz. Biraq oqiw jili sońinda jurnalda usi oqiwshilarǵa baha qoyilǵaniniń guwasi boldińiz. Siz oqiw isleri boyinsha director orinbasarina ushrastińiz. Oqiw isleri boyinsha director orinbasari olarǵa bahani klass basshisi qoyip jibergenin aytti. Usi jaǵdayda siz qanday jol tutqan bolar edińiz?
II.6 Azanǵi saǵat 08-00. Ele mektepte sabaq baslaniwina yarim saǵat bar. Ikram erte kelgeni ushin sirtta turmastan ximiya páni muǵalliminiń xanasina bardi. Xanada ximiya muǵallimi menen ádebiyat páni muǵallimi sóylesip otirǵan edi. Ikram ximiya muǵalliminen kirip otiriwǵa ruxsat soradi. Klassǵa kirip jayǵasti-da, ximiya kitabin alip sabaqqa tayarlana basladi. Biraq qiyali bólinip keteberdi. Sebebi ádebiyat oqitiwshisi ximiya muǵallimine Ikram ózinide sabaqtida jaqsi kóretin geografiya páni muǵallimini jamanlasip otir edi. Usi jaǵdayǵa baha beriń. Jaǵdaydiń oqiwshiǵa qanday tásir kórsetiwi múmkinligini túsindiriń
II.7 Ózbek tili sabaǵi. esik ashilip, úzir soraǵan halda 9B-klass oqiwshisi Barno muǵallimnen 6A klass jurnalini geografiya páni muǵallimi berip turiwini soradi. Biraq muǵallim jurnaldi ózi toltirip atirǵanliǵin aytti, biraz ótip, geografiya páni muǵalliminiń ózi keldi. Esikti aship, tuwri kirip keldi, hám ózbek tili páni muǵallimine baqirip ketti. Hár túrli haqaratli sózler aytip, muǵallimdi oqiwshilar aldinda izza qildi. Biraq ózbek tili páni muǵallimida qarap otirmadi, olda geografiya páni muǵallimine jurnaldi bermeslikti, klasstan shiǵip ketiwin aytti. Jaǵdaydi analiz qiliń hám pedagogikaliq etika kóz-qarastan oǵan baha beriń.
II.8 Siziw sabaǵi. 9B-klasstiń eki oqiwshisi – Shuhrat hám Elmurad ańanaviy tárizde sabaqqa keshigip keldi hám oqitiwshidan otiriwǵa ruxsat soradi. Biraq oqitiwshi kiriwge ruxsat bermedi. Oqiwshilar bolsa klassqa baribir kiriwlerini aytip shiǵip kettiler. Aradan 5 minut ótip, oqiw isleri boyinsha director orinbasarini aytip keldi. Director orinbasari kirip, oqitiwshiǵa ózi úsh kunnen beri sabaqqa kelmesten, bugun oqiwshilardi sabaqqa kirgizbey otiriwi múmkin emesligini aytti-da, oqiwshilarǵa klassqa kiriwini buyirdi. Oqitiwshi bolsa oqiwshilardi klassqa kirmeytinin aytip, esikti jawip aldi. Usi jaǵdayǵa baha beriń, basliqliq sheberligi hám oqitiwshi kompitentligi kóz-qarasinnan jaǵdaydi analiz etiń.
II.9 Ádebiyat sabaǵi baslanip atr. Zvanok shalinip, oqitiwshi klassqa kirgende, oqiwshilar ózara bir-biri menen jánjellesip turǵanini, Shuhrat Dastandiń moynina shinjir salip buwip turǵanin kórdi hám júgirip olardiń aldina bardi.
Shuhrattiń qolinnan tartip, Dastandan oni ajratip aldi. Al biraq Shuhrat Dastandi qoyip jibergeni menen óziniń gewdesi menen polǵa awdarilip jiǵilip tusti. Oqiwshilardan biriwi klassta turǵan suwdan bir qultim alip keldida, Dastanniń betine sewdi. Dastandi ózine keltirip aldi hám oqitiwshi oqiwshilardiń ekewinnen oni úyine alip bariwini iltimas etti. Biraq oqitiwshi usi jaǵdaydi rahbariyatqa jariyalamadi. Siz usi jaǵdaydi qanday bahalaysiz? Oqitiwshi tutqan jolǵa ózińizdiń pikirińizdi bildiriń
II.10 Táriyx sabaǵi. sabaqtiń ortasinda 6-klass oqiwshisi Abdurahman esikti taqillatip, keshirim sorap, muǵallimdi shaqirdi. Muǵallim oniń kiriwine ruhsat berdi, oqiwshi muǵallimge házir olarǵa ana-tili sabaǵi ekenin aytti. Biraq muǵallim oniń dápterin jirtip taslaǵanliǵin aytip, muǵallimnen karta kórsetetuǵin tayaqshani berip turiwini soradi. Oqiwshi bolsa, muǵallimdi urajaǵin aytti (Muǵallim áyel adam). Muǵallim bunday qiliw, uliwma duris emesligini, oqiwshiniń ózinnen ayip ótkebligin aytip túsindirmekshi boldi hám oqiwshidan sabaqqa qaytip bariwini soradi, biraq oqiwshi muǵallimniń sabaǵina kirmesden, usi jerde otiraman dep turip aldi. Usidan keyin muǵallim klassdaǵi oqiwshilarǵa tapsirma berdi hám oqiwshini alip, kabinetine bardi. Muǵallimdi sirtqa shaqirdi, hám oqiwshilardan ózinnen bezdirmewge iltimas etti. Muǵallim bolsa oqiwshilardan shikayat etip ketti. Táriyx páni muǵallimi bolsa usi klass oqiwshilarina olda sabaq ótiwin, olarǵa shaxsǵa jóneltirilgen tárizde múnasibette boliwin iltimas etti. Jaǵdayǵa baha beriń.
Nege oqıwshılar ana tili oqıtıwshısıń húrmet etpey atır ?. jaǵdaydı bahalań. Bul jaǵdayda ana tili oqıtıwshısınıń ornına ózinizdi qoyıp, jaǵdaydan shıǵıw jollarıń túsindiriń.
Ómirlik hám pedagogikalıq jaǵdaylardı sheshiwde ajdatlar tájriybesinen paydalanıp seminar-báseki formasında shólkemlestirip, arnawlı jaǵdayda “ortalıq sáwbeti” hám “aqiliy hújim” interfol metodlarinan keń paydalanıladı.
Seminar-báseki talabalardıń ómirlik hám pedagogikalıq jaǵdaylardı sheshiwde birgeliktegi jumıs alıp barıwıń támiyinlew tiykarında ámelge asırılıp, olar jaǵdaydı sheshiw procesinde pedagogika tariyxı páninen alǵan bilim, kónlikpe hám tájriybelerden paydalandı. Seminar-báseki rolli tárizinde ámelge asırıldı.

1. 
   Baslawshı: báseki procesinde jaǵdaydı payda etedi hám basqaradı. Báseki procesinıń mazmunlı ótiwi ushıń qatnasıwshılar ximzetin muwapıqlastırıp bardı.
   
2. 
   Analizshi: básekilesiwshilerdıń pikirlerin analizlep bardı. Olardıń kóz qarasına óz pikirin bıldırıp, ózinıń jaǵdaydı sheshiwge baylanıslı usınıslarıń usındı
   
3. 
   Logik : báseki qatnasıwshıları hám analizleshilerdıń qarama-qarsılıqları hám logikalıq qateliklerin anıqlardı hám kóz qaraslarıń durıs formalandırıwǵa háreket qıldı
   
4. 
   Psixolog: seminar báseki procesinde talabalardıń birge islesiwindegi xizmetin shólkemlestirdi, báseki procesinde nızalı jaǵdaylardıń kelip shıqpawı hám óz-ara húremetti saqlawı ushıń háreket etti.
   
5. 
   Eksport: pútin báseki procesinıń nátiyjeligi, jaǵday boyınsha pikir, usınıs hám juwmaqtıń durıs formalanganlıǵı, báseki qatnasıwshılardıń pikirleri haqqında óz juwmaǵın bayan etti
   

Seminar-básekiti ótkeriw procesinde “Oralıq sáwbeti” hám interfol metodlarınanda paydalanıldı. Tájriybe sınaw jumısları procesinde ortalıq sáwbetinıń awiz-eki hám jazba formaları qollanıladı.
Awiz-eki hám jazba “Ortalıq sáwbeti” procesinde pedagogikalıq hám ómirlik jaǵdaylardı sheshiwde pedagogika tariyxı materialları menen baylanıstırıw maqsetinde tómendegi qadriyatlardan paydalanıladı.

1. 
   Jaqsılıq hámiyshe jamanlıq ústinen jeńiske erisedi;
   
2. 
   Jaman nársemıń zayiplıǵınan, pikirdıń tómenliginen hám juwmaǵın oylamay jumıs qılıwdan kelip shıǵadı;
   
3. 
   Hesh kim ayıp hám páziyletlerden jıraq emes, birar adamnıń aybı onıń jaqsı páziyletlerinen paydalanıwda tosqınlıq qılmawı kerek;
   
4. 
   Insanda eń jaman páziylet- óte jawızlıq hám qorqaqlıq
   
5. 
   Ádeptin miywesi úlken aqıl, ilimnıń miywesi jaqsı ámel;
   
6. 
   Jaqsı hám jaman minez hulıqtıń hámmesi sharayat, tárbiya, ádetleniw nátiyjesinde kelip shıǵadı;
   
7. 
   Járdem beriwdıń gozzalıǵı járdemge mútáj insanıń tásselli alıwında kórinedi;
   
8. 
   Insan qılatıń islerdiń eń jamanı eki júzlilik;
   
9. 
   Eger shágırt padshaqlıqqa shıqsada, ustazǵa qullıq qısa arziydı;
   
10. 
    Biran qátelikke jol qoyǵan insan keshirim soraǵanı durıs. Sebebi adam keshirim soraǵanı ushıń biran nátiyjege erisken.
    

Aqiliy hújim – mashqalalı jaǵdaylardı sheshiwde keń qollanılatıń interfol metodlardan biri. Arnawlı metodtıń maqseti mashqalanı sheshiwdıń dástúriy emes jolıń sheshiw boyınsha topardıń ulıwma pikiri hám xizmetin shólkemlestiriwden ibarat.
Talabalarda qádriyatlı tásáwirlerdi formalandırıwda aqılıy hújim metodı tómendegi jaǵdaylardı sheshiwde járdem beredi:

1. 
   Talabalardıń ómirlik hám pedagogikalıq jaǵdaylardı pedagogika tariyxı páninen alǵan bilimleri tiykarında nátiyjeli sheshiwinde;
   
2. 
   Anıq jaǵdaylar menen ájdatlar miyrası arasında baylanıstı jolǵa qoyıw;
   
3. 
   Talabalardıń jaǵdaydı sheshiwge baylanıslı dıqqat ıtıbarı hám aqıl kúshin jámlew;
   
4. 
   Toparlıq pikirlı xizmetin formalandırıw. Anıq mashqalanı sheshiwdıń birneshe variantlarıń izlep tabıw kónlikpesin payda etiw.
   

Tájriybe-sınaw jumısları procesinde ómirlik hám pedagogikalıq jaǵdaylardı sheshiw procesinde aqılıy hújim imkaniyatlarınan paydalanıldı. Máselen, “Anıq ómirlik jaǵdaylar” 1.3-nomeri astında kórsetilgen jaǵdaydı sheshiw procesinde talabalarǵa tómendegi sorawlar menen muraját etedi:

1. 
   Sevara Kamola menen ne haqqında hám qanday qılıp sóylesiwi zárúr ?.
   
2. 
   Sevara Kamolaǵa ámeliy járdem bere aladı ma ?.
   
3. 
   Sevara Kamolada ómirge, jasawǵa hám qádriyatqa múnásebetin qanday tárizde payda etiwi múmkin ?.
   
4. 
   Sizinshe, Sevara Kamola menen sáwbetlesiw procesinde qanday qádriyatlı tásáwirler sistemasınan paydalanıw maqsetke muwapıq ?.
   

Yamasa “Pedagogikalıq jaǵdaylar” II.I nomeri menen kórsetilgen jaǵdaylardı sheshiw processinde tómendegi tárizde aqılıy hújim jaǵdayı payda boldı:

1. 
   “Oqıwshı ádebi”, “oqıwshı ar-namısı” túsiniklerin qalay táriyplep beresiz ?.
   
2. 
   Shıǵıs oyshılları shıǵarmalarında arnawlı máselege qanday múnásebet bildirgen ?.
   
3. 
   Sizinshe, oqıtıwshılardıń óz kásibine hújdanan jandasıwı qanday faktorlarǵa baylanıslı ?.
   
4. 
   Siz ózinizde arnawlı páziyletlerdıń payda bolıwıń qanday tásáwir etesiz ?.
   

Ulıwma alǵanda, analizlewde islep shıǵılǵan “Ájdatlar tájriybesi quralında talabalarda qádriyatlı tásáwirler sistemasıń formalandırıw texnologiyası” óz-ara bir-biri menen baylanısqan hám baylanıslı algoritimlar tárizinde rejelestirilgen bolıp, pedagogik miyrastan paydalanıw mazmunı, forma, metod hám qurallardı da óz ishine qamrap alǵan. Eń tiykarǵısı, arnawlı texnologiyanı ámeliy qollanılıwı onıń texnologiyalıq princip hám normalarǵa juwap beriwin kórsetedi.