O`quv –uslubiy qo`llanma toshkent 2012 tursunoy ziyadova

Ona tili mashg’ulotlarida matn bilan ishlash. Matn nutqiy hodisa bo’lib, u ikki va undan ortiq gapning mazmunan birikishidir. "Qish. Qor yog’yapti." shaklidagi uchtagina so’zning mazmunan birikishidan tortib, butun boshli badiiy romanlar, yirik trilogiyalar ham matn sanaladi. Har bir matn malum bir narsa, voqsa-hodisani tasvirlaydi; u haqda xabar beradi; so’zlovchining munosabatini ifodalaydi.
Matn o’z tuzilishiga ko’ra gap, murakkab sintaktik butunlik, xat boshi, bo’lim, qism, bob va paragraflardan tashkil topishi mumkin. O’quvchilar tomonidan yaratiladigan matnlar esa asosan gap, xat boshi va muayyan kichik qismlardan iborat bo’ladi. Bu birliklar, albatta, matn hosil qilishga ishtirok etadi va uni shakllantirishda muhim ahamiyatga molik bo’ladi. "Matnlar, - deb qayd qilinadi ona tili o’quv dasturida, xilma - xildir. Ularniyag aniq tur va ko’rinishlari qisman darsliklarda berilsa, asosan o’qituvchi tomonidan belgilanadi." Shuning uchun dastur o’qituvchiga darslikdagi matnlarni o’z didi, talabi, sharoitga qulayligi bilan bsmalol almashtirishga, o’rganish jarayonini tom ma’nodagi ijodiylik va izlanuvchanlik asosida qurishga to’liq imkoniyat beradi.
"Ona tili" darsliklarida berilgan matnlarni: a) ta’limiy - ma’rifiy matnlar hamda b) ta’limiy - tarbiyaviy matnlar singari ikki guruhga ajratish mumkin.

Asosiy adabiyotlar

1. Abdullaev Y,, Safarova R., Sayfullaev A., Yo’ldoshsv.R. Ona tili. Umumiy o’rta
ta’limning davlat ta’lim standarti, "Ta’lim taraqqiyoti" axborotnomasining 1-
maxsus soni, "Sharq" nashriyot- matbaa kontserni, .-T.: 1999, 46-55 -betlar.
2. Begmatov E., Boboeva A., Asomildinova M. Umurqulov B. O’zbek nutqi madaniyati
ocherklari, .-T.: "Fan", 1988.
3. Ibrohimov S. Nutq madaniyati va adabiy talaffuz. T.: "Fan", 1972.
4. Mahmudov N,, Madvaliev A., Mahkamov N., Aminov M. O’zbek tilida ish yuritish
(munshaot). .-T.: 1990.
5. Muhiddinov A.G’. O’quv jarayonida nutq faoliyati. .-T.: "O’qituvchi", 1995.
6. Ne’matov H., G’ulomov A., Abduraimova M. Ijodiy matn ustida ish. -T.: RTM. 1997.
7. Ziyodova T. Matn yaratish texnologiyasi. Fan.-T.: 2008
8. Ziyodova T .To’xliev B.Shamsieva M O’zbek tili o’rganish metodikasi. .-T.: 2010
9. To’xtamirzaev M. Nutq o’stirishda muloqotning roli. "Til va adabiyot ta’limi", .-T.:
1991,9 -son.
10. Qudratov T. Nutq madaniyati asoslari, Toshkent, "O’qituvchi", 1993.

11. G’ulomovA., Qobilova B. Nutq o’stirish mashg’ulotlari (O’qituvchilar uchun metodik

qo’llanma), Toshkent, "O’qituvchi",1995.