Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik

yo‘lbarsning somon tiqilgan terisi
yong‘inda kuyib, yo‘q bo‘lgan.
Dunyo ekolog va tabiatshunoslari bu turning butkul yo‘qolib ketishi 
Turon yo‘lbarsi
yashaydigan hududlar ekotizimiga katta salbiy taʼsir o‘tkazayotganini aniqlashdi. Ayrim 
jonivorlar keskin ko‘payib, boshqalarining esa aksincha – sezilarli darajada kamayib 
ketishi ekomuhit muvozanatini buzmay qolmaydi, albatta.
Turon yo‘lbarsini oxirgi marta 1957-yilda Amudaryo o‘zanida ko‘rishgan. Oradan 13 yil 
o‘tib 1970-yilda Turon yo‘lbarsi qirilib ketgan deya tan olingan.
Nargis Qosimova

---

31
1. 
Muallif birinchi xatboshini nima maqsadda kiritgan deb o‘ylaysiz?
2. 
Sizningcha, berilgan xarita nimani ko‘rsatmoqda?
3. 
Nima deb o‘ylaysiz, nega yo‘lbarsning terisi yo‘l-yo‘l? Bu unga qanday ustunlik beradi?
4. 
Matnga ko‘ra, hayvonning ‘‘yo‘lbars’’ deb atalishiga asl sabab nima?
5. 
Muallif yo‘lbarsning suvda yaxshi suzishini nima bilan asoslamoqchi bo‘lgan?
6. 
Turon yo‘lbarsining yo‘q bo‘lib ketishiga sabab bo‘lgan omillarni sanang.
7. 
Tabiatdagi muvozanatning buzilishi deganda nimani tushundingiz?
Olmoshlarning nutqimizdagi ahamiyati borasida qanday xulosaga keldingiz?
Guruhlarga bo‘lining. Arilar, qushlar, yirtqich hayvonlar, baliqlarning yo‘q bo‘lib ketishiga 
sabab bo‘luvchi omillarni yozing. Bu turlarning yo‘q bo‘lib ketishi qanday oqibatlarga 
olib kelishi mumkinligi haqida fikr bildiring. Quyidagi jadvaldan foydalanishingiz 
mumkin.
Kattalar yordamida hozirgi kunda ekologik muammolarning qanday turlari 
uchrayotganini aniqlang. Har bir hodisa haqida qisqacha ma’lumot yozib keling.
ARILAR
Qirilib ketishiga olib keluvchi omillar
Hodisaning tabiatga zarari
aloqa to‘lqinlarining zichlashuvi
gullarning changlanmay qolishi

---

32
Quyidagi rasmlar orqali qanday ekologik muammolarni ko‘ryapsiz? Namuna asosida 
yozing. 
Namuna
Muammo 
– uglerodli iz.
Sabab 
– avtomobillardan chiqayotgan zararli tutun.
Ta’sir 
– ob-havoning o‘zgarishi.
Yechim 
– odamlar jamoat transportidan yoki zararsiz yonilg‘idan foydalanishlari kerak.

---