Ona tili umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik

hammasi
 sizga kelgan – Bu xatlarning 
ba’zilari
 sizga kelgan
.
Har, har bir, har kim, har nima, har ne, har qanday, har qaysi, har qancha 
olmoshlari 
ham jamni bildiradi, biroq har bir uzvni ta’kidlab, to‘pdan ajratib ifodalaydi. Qiyoslang: 
She’rni 
hammangizdan
 so‘rayman – She’rni
 har biringizdan
 so‘rayman
. 
Hamma
ish-
ning o‘z qiyinchiligi bor – 
Har qaysi
ishning o‘z qiyinchiligi bor. Bunday olmoshlar 
har
so‘ziga: 1) so‘roq so‘zlarni; 2) 
bir
sonini; 3) 
narsa
so‘zini qo‘shish orqali hosil qilinadi.
Adabiyot darsligingizdagi istalgan asarni oling. Undan belgilash olmoshlari 
qatnashgan 6 ta gap ko‘chiring. To‘pdan ajratish yoki jamlash hodisasidan qaysi biri 
ro‘y berayotganini yozing.
Gaplarni o‘qing. Nuqtalar o‘rniga kerakli belgilash olmoshini qo‘yib, gaplarni ko‘chiring.
1. O‘rta maktab ta’limini oxirigacha yetkazmagan Mao Szedun mamlakatdagi ... 
kalamush va chumchuqlarni qirib bitirish qanday oqibatlarga olib kelishi mumkinligi 
haqida tasavvurga ham ega emasdi.
2. 1958-yil mart-aprel oylarida Xitoy bo‘ylab qariyb 2 milliard chumchuq yo‘q qilinadi.
3. Mamlakatning … hududlaridan mo‘l hosil olinishi haqida markazga hisobot 
topshirishadi.
Muhokama uchun savol. 
Tabiatdagi muvozanat zanjirida 
har bir
jonzotning o‘z o‘rni 
bor. Bu yerda 
har bir
so‘zi o‘rnida 
hamma
va 
ba’zi
so‘zlari qo‘llansa, mazmunda qanday 
o‘zgarish bo‘ladi?
1. 
Yo‘lbarslar haqida nimalarni 
bilasiz?
2. 
Sizda yo‘lbarsni o‘ldirish yoki 
o‘ldirmaslik tanlovi bo‘lsa, qay 
birini tanlaysiz? Nega?
3. 
Qizil kitob haqida eshitganmisiz? 
Unda qanday ma’lumotlar berilgan 
deb o‘ylaysiz?

---

29
Yo‘lbars – yo‘l-yo‘l chiziqli bahaybat mushukni kim ham bilmaydi? Negadir ko‘pchilik 
yo‘lbars deganda Afrika savannalarini ko‘z oldiga keltiradi. Lekin ishonasizmi yoki yo‘qmi, 
Afrikada umuman yo‘lbarslar yo‘q, mutlaqo! Yo‘lbars Osiyo qitʼasi hayvonidir. 
Yo‘lbars mushuksimonlar oilasi pantera urug‘iga mansub. 
Yo‘lbarslarning
9 ta turi 
bor. Shulardan 6 tasi hozirda mavjud, uchtasi esa, afsuski, qirilib ketgan. Ana o‘sha qirilib 
ketganlar orasida bizning Turon yo‘lbarsi ham bor.
Yo‘lbars Hindistonda harbiy jasorat timsoli, Yaponiyada esa mardlik ramzi hisoblanadi. 
Janubi-sharqiy Osiyo hamda Koreyada 
yo‘lbarsni
‘‘tog‘lar va g‘orlar sohibi’’ deb atashgan. 
Xitoyda esa yo‘lbars kuch va salomatlik ramzi hisoblangan. 
Turon yo‘lbarsi 200 kilogramm vaznli yirik yirtqich hayvondir. Har bir yo‘lbars oilasi 
o‘z yer maydoniga ega bo‘lib, o‘rtacha 8–10 kvadrat kilometrga xo‘jayinlik qilgan. Hid 
bilish organi kuchli rivojlangan, juda yaxshi eshitgan. Ko‘zi qorong‘ida ham yaxshi ko‘rgan. 
Qochayotgan hayvonni 80–100 metrgacha katta tezlikda quvib borgan. Tutolmasa, uzoq 
quvib o‘tirmagan.
Ov baroridan kelsa, erkagi bir yo‘la 5-6 kilogrammgacha go‘sht yeya olgan. Qorni 
to‘q bo‘lsa, 4-5 kun ovga chiqmagan, ag‘anab uyasida uxlashni yaxshi ko‘rgan. Turon 
yo‘lbarsi bir kecha-kunduzda 18–20 soat uxlab, suv ichish uchungina joyidan qo‘zg‘algan. 
Yo‘lbarsning tanasi himoya rangiga ega bo‘lgan. Mo‘ynasi sarg‘ish, qora-ko‘kimtir yo‘l-yo‘l 
chiziqlardan iborat bo‘lib,