Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sadulla Avezbayev, Otabek Sadullayevich Avezbayev geoma’lumotlar bazasi va arxitekturasi

1.2. Geomaʼlumotlar bazasi 
Geomaʼlumotlar bazasi o‘zida turli geografik maʼlumotlar to‘plamlari 
to‘plamini aks ettiradi. Ushbu bo‘limda geomaʼlumotlar bazasini yaratish va 
boshqarishning umumiy qonun-qoidalari ko‘rib chiqiladi. Shu tushunchalar sizga 
geomaʼlumotlar bazasini o‘rganishingizda va kelgusida undan samarali 
foydalanishingizda asos bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
1.2.1.Maʼlumotlar to‘plami geomaʼlumotlar bazasining asosi sifatida
 
Maʼlumotlar to‘plami
geomaʼlumotlar bazasining eng muhim tushunchasi 
sanaladi. Undan ArcGIS da geografik axborotlarga ishlov berish va 
tashkillashtirish uchun foydalaniladi. Geomaʼlumotlar bazasi tarkibiga maʼlumotlar 
to‘plamining uchta asosiy turi kiradi: 
1) fazoviy obyektlar sinfi; 
2) rastr maʼlumotlari to‘plami; 
3) jadvallar. 
Yuqorida sanab o‘tilgan maʼlumotlar to‘plamlari turlarining hammasini 
yaratish– geomaʼlumotlar bazasini yaratish va loyihalashdagi birinchi qadam 

---

7 
hisoblanadi. Odatda foydalanuvchilarning geomaʼlumotlar bazasi bilan ishlashi 
maʼlumotlar to‘plami turlarining so‘nggi miqdorini aniqlash bilan boshlanadi. 
So‘ngra foydalanuvchilar GAT harakatini modellashtirish, maʼlumotlar yaxlitligini 
qo‘llab-quvvatlash va juda muhim bo‘lgan fazoviy munosabatlar to‘plamlari bilan 
ishlash uchun o‘z geomaʼlumotlar bazalarini yanada rivojlangan imkoniyatlar 
(topologiyani qo‘shish, tarmoqlar yoki turdoshlar) yordamida to‘ldirishlari yoki 
funksionalligini kengaytirishlari mumkinbo‘ladi.
 
Geomaʼlumotlar 
bazasini 
jadvallar 
va 
fayllarda 
saqlash. 
Geomaʼlumotlar bazalarini saqlash degandamaʼlumotlarsxemalarini, har bir 
geografik maʼlumotlar to‘plami uchun qoidalar bazalarini, fazoviy va atribut 
maʼlumotlarining oddiy jadval ko‘rinishini saqlash tushuniladi. Geomaʼlumotlar 
bazasining barcha uchta asosiy maʼlumotlar to‘plamlari (fazoviy maʼlumotlar 
sinflari, atribut jadvallar va rastr maʼlumotlar to‘plamlari), geomaʼlumotlar 
bazasining boshqa elementlari singari, jadvallar yordamida xotirada saqlanadi. 
Geografik maʼlumotlar to‘plamining fazoviy ko‘rinishi vektor yoki rastr formatida 
saqlanadi. 
Fazoviy obyektlar sinfi
jadvallar shaklida saqlanadi. Jadvaldagi har bir yozuv 
biron-bir fazoviy obyektni aks ettiradi. Quyida ko‘rsatilgan fazoviy obyektlar 
sinfining poligonal jadvalida (1.1-jadval),