Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sadulla Avezbayev, Otabek Sadullayevich Avezbayev geoma’lumotlar bazasi va arxitekturasi

1-bob. GEOMA’LUMOTLAR BAZASI TUSHUNCHASI 
1.1. Kirish 
 
Geomaʼlumotlar nima?
Geomaʼlumotlar– bu geografik axborot tizimi 
(GAT) da foydalanilishi mumkin bo‘lgan formatda saqlanadigan geografik 
joylashgan o‘rin haqidagi axborot demakdir.
Geomaʼlumotlarmaʼlumotlar bazalarida, geomaʼlumotlar bazalarida, sheyp-
fayllarda, qoplamalarda, rastr suratlarida yoki hattoki .dbf. jadvallarida va katta 
mashtabli Microsoft Excel jadvallarida ham saqlanishi mumkin. 
 
Geomaʼlumotlar bazasi nima?
ArcGIS dasturida Geomaʼlumotlar bazasi – 
bu turli geografik maʼlumotlar to‘plamlarining to‘plami, faylli tizimlar umumiy 
papkasida 
saqlanuvchiMicrosoft 
Accessmaʼlumotlar 
bazasida 
yoki 
ko‘p 
foydalanuvchili 
relatsionmaʼlumotlar 
bazasida 
(jumladan 
Oracle,IBM, 
DBR,Postgre SQL,Informix yoki Microsoft SQL Server) saqlanadigan 
ma’lumotlar to‘plami demakdir. Ular fayllarga asoslanuvchi kichik bir 
foydalanuvchili maʼlumotlar bazasidan katta ko‘p foydalanuvchilar mashtabi 
bo‘yicha guruhlar, tarmoqlar (rayonlar) va korporativ geomaʼlumotlar bazasigacha 
bo‘lgan kattalikda yaratilishi mumkin. 
Ammo Geomaʼlumotlar bazasi faqat maʼlumotlar to‘plami kolleksiyalaridan 
iborat degani emas; «Geomaʼlumotlar bazasi» termini ArcGISda bir qancha 
ta’riflarga ega: 
– Geomaʼlumotlar 
bazasi 
– 
bu 
ArcGIS 
uchun 
«qadrdon»maʼlumotlarto‘plami; u maʼlumotlarni boshqarish va ularga o‘zgartirish 
kiritish uchun foydalaniladigan asosiy maʼlumotlar formati bo‘libsanaladi. Garchi 
ArcGIS geografik axborot tizimi (GAT) ning turli xil formatlarida joylashgan 
geografik axborotlar bilan ishlasa-da, uning barcha kuchli funksional imkoniyatlari 
ayni geomaʼlumotlar bazalarida ishlatiladi. 

---

6 
– Bu – avvalambor MBBT yoki faylli tizimdan foydalanadigangeografik 
axborotlarning omborxonasi. To‘g‘ridan to‘g‘ri ArcGIS da yoki SQL yordamida 
MBBTda o‘z maʼlumotlar to‘plamingizning asl nusxasi bilan ishlashingiz mumkin. 
– Geomaʼlumotlar bazasi geografik axborotlarni boshqarish va namoyish 
qilish uchun hartaraflama axborot modeliga ega. Ushbu hartaraflama axborot 
modeli atributlar, rastrlar to‘plami va fazoviy obyektlar sinfini saqlovchi 
ma’lumotli oddiy jadvallar ketma-ketligini amalga oshiradi.
– Geomaʼlumotlar bazasining dasturiy nazariyasi umumiy ilovaning 
nazariyasini ta’minlaydi, ArcGIS dasturidan turli fayllardagi va formatlardagi 
hamma geografik maʼlumotlar bilan ishlash va kirish uchun foydalaniladi.
– Geomaʼlumotlar bazasi GATmaʼlumotlarining ishchi oqimini boshqarish 
uchun tranzaksiya modeliga ega.
Geomaʼlumotlar bazasining turlari keyingi bo‘limlarda chuqurroq ko‘rib 
chiqilgan.