Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi sadulla Avezbayev, Otabek Sadullayevich Avezbayev geoma’lumotlar bazasi va arxitekturasi

2.6. XML geomaʼlumotlar bazasi 
XML geomaʼlumotlar
geomaʼlumotlar bazalari va boshqa tashqi tizimlar 
o‘rtasida axborot almashish uchun ESRI tomonidan taqdim etilgan ochiq 
mexanizm hisoblanadi. ESRI geomaʼlumotlar bazalarining to‘liq sxemalarini va 
tarkibini XML amallari yoki xizmatlari sifatida qo‘llab-quvvatlaydi va ochiq 
holda nashr qiladi. Undan tashqari,foydalanuvchilar yangilangan maʼlumotlarni 
turli tizimlararo almasha olish uchun ulardan qanday qilib foydalanish misollari 
ham keltirilgan. 

---

44 
XML geofazoviy axborotlarni geomaʼlumotlar bazalaridan almashish XML 
geomaʼlumotlar bazasi amallari yordamida anchagina osonlashadi. Tashqi ilovalar 
quyidagi XML maʼlumotlar oqimlarini qabul qilishlari mumkin: 
–
ArcGIS foydalanuvchilari o‘rtasida geomaʼlumotlar bazasi to‘liq 
sxemalaridan birgalikda foydalanish va almashish; 
– maʼlumotlar to‘plamlarini yo‘qotishlarsiz, to‘liq almashish; 
– oddiy funksiyalar to‘plamini almashish (sheyp almashishga o‘xshab); 
– XML- oqimlar yordamida faqat yozuvlar to‘plami o‘zgarishini almashish, 
geomaʼlumotlar bazalari va boshqa tashqi maʼlumotlar tarkiblari aro o‘zgarishlar 
va yangilanishlardan o‘tish. 
XML geoma’lumotlari ArcGIS foydalanuvchilari, shuningdek, tashqi 
foydalanuvchilar o‘rtasida o‘zaro ma’lumotlar almashinuvi uchun asosiy 
ayirboshlash mexanizmi bo‘lib hisoblanadi. ArcGIS dasturida yaratilishi mumkin 
bo‘lgan uch turdagi XML hujjatlari mavjud. Ularga quyidagilar kiradi: 
– hujjatlar uchun ishchi maydon; 
–RecordSet hujjati; 
–ma’lumotlar o‘zgarishi hujjati. 
 
XML geoma’lumotlar hujjatining ishchi maydoni. 
XML ishchi 
maydonihujjati tarkibida geoma’lumotlar bazasi tarkibiga kiruvchi barcha hujjatlar 
mavjud. XML hujjatining ishchi maydoni o‘z ichiga barcha sxemama’lumotlarini, 
qolaversa zarurat tug‘ilganda boshqa ma’lumotlarni ham oladi. Shuningdek, XML 
Workspace hujjatidan sxema to‘g‘risidagi axborot almashinuvi, badiiy ma’lumotlar 
to‘plamlari almashinuvi, qolaversa eksport uchun tanlangan ma’lumotlar 
to‘plamiga aloqador bo‘lgan barcha ma’lumotlar elementlari almashinuvi uchun 
ham foydalaniladi. 
Sxema, 
munosabatlar 
va 
xususiyatlar 
to‘g‘risidagi 
axborotlar 
WorkspaceDefinition kesimining bir qismi sifatida eksport qilinadi. U esa o‘z 
ichiga barcha oddiy va foydalaniladigan xususiyatlarni, topologiya va tarmoqlarda 
ishtirok etish, topologik qonunlar va tarmoqlarga ulanish, oddiy va murakkab 
munosabatlar hamda geoma’lumotlar bazasiga bog‘liq bo‘lgan boshqa istalgan 

---

45 
axborotlar to‘g‘risidagi ma’lumotlarni oladi. Shu tariqa geoma’lumotlar bilan 
bog‘liq bo‘lgan barcha munosabatlar saqlanadi va XML hujjati import qilinganda 
qaytadan yaratilishi mumkin bo‘ladi. 
XML ishchi maydonihujjati 2 ta elementdan iborat: WorkspaceDefinition va 
WorkspaceData (2.1-sxema). 
Jadvallar va sinflar holatida, aniqlash bo‘limidagi ma’lumotlar elementlari 
nomi ma’lumotlar bo‘limidagi jadvalli ma’lumotlar nomiga mos keladi. 
Topologiya, geometrik tarmoqlar yoki badiiy ma’lumotlar to‘plamlari singari 
ma’lumotlar to‘plamlari faqat aniqlash bo‘limida paydo bo‘ladi (ular uchun 
ma’lumotlar eksport qilinmaydi).