R e j a I. Anatomiya va fiziologiya fanlari to’g’ risida qisqacha ma’lumot. Hujayra va to’qimalar, tuzilishi, turlari va vazifalari. Moddalar almashinuvi haqida tushuncha. Oqsillar yog’lar va uglevodlar almashinuvi

Energiya almashinuvi tizimi

R e j a


I.Anatomiya va fiziologiya fanlari to’g’ risida qisqacha ma’lumot.
2. Hujayra va to’qimalar, tuzilishi, turlari va vazifalari.
3. Moddalar almashinuvi haqida tushuncha. Oqsillar yog’lar va uglevodlar almashinuvi.
4. Suv va tuzlar almashinuvi. Vitaminlar almashinuvi va ularni organizmda tulgan o’rni.
5. Asab tizimi haqida ma’lumot

Odam anatomiyasi - odam organizmi, organlarning tuzilishi, shakli va joylashish o'rnini o'rganadi. "Anatomiya" so'zi yunoncha "anatoma"– kesaman,yorib ko'raman degan ma'nolarni anglatadi. Kesish va yorish odam organizmining tuzilishini o’rganadigan usullaridan hisoblanadi. Hozirgi anatomiya organlar tuzilishini murdani yorib tekshirishdan tashqari odam tirikligida ham rentgenogrfiya, rentgenoskopiya, ultra tovush (UZI) kabi usullari bilan ham o’rganadi. Organizim va organlarning hayotiy funksiyalari (vazifalar) ni o'rganadigan fan fiziologiya deb ataladi.
"Fiziologiya" yunoncha (fizis)- "physis"- tabiat va "logos"- logos fan demakdir. Fiziologiya anatomiya, gistologiya ,embriologiya, biologiya, ximiya va biologiya, fizika singari fanlar bilan chambarchas bog’liqdir va hujayralararo moddadan o'zini membranasi orqali ajralib turadi. Sitoplazmada muayyan vazifani bajaradigan organoidlar bo'ladi. Bularga mitoxondriylar, ribosomalar hujayra markazi va boshqalar kiradi. Hujayra tarkibida oqsillar,yog'lar, uglevodlar, nuklein kislotaalar suv va anorganik tuzlar bo'ladi. Hujayralarda asosan ikki xil nuklein kislota: yadroda dezoksiribonuklein kislola (DNK), yadro va sitoplazmada ribonuklein kislota (RNK) uchraydi.
Hujayraning yadrosi shar yoki oval shaklida bo'lib, odatda hujayra markazida jovlashadi. Yadro qobiqqa o'ralgan bo'ladi. Har bir yadroda 1-2 ta yadrocha bo'lib ularda nиklein kislotalar sintezlanadi. Bundan tashqari yadro tarkibida oqsillar va DNK dan tashkil topgan xromsomalar bo'lib har bir organizmda ularning soni doimiydir (odamda 23 juft). Hujayralar bo'linish yo'li bilan ko'payadi. Bo'linish murakkab kariokinez, ya'ni mitoz va oddiy amitoz bo'lishi mumkin. Mitoz
ho'linishda hujayra yadrosida murakkab o'zgarishlar sodir bo'ladi va hujayra 2 ga bo'linadi. Har qaysi yangi hujayrada 23 juft xromosoma bo'ladi, ya'ni genetik material yangi hujayralarga teng miqdorga bo'linadi.
Oddiy (amitoz) bo'linish kamdan-kam uchraydi bunda yadro kattalashib, 2 ga bo'linadi. Yadroning mikrostrukturasida o'zgarish bo'lmaydi, keyin sitoplazma bo'linib 2 ta yangi hujayra hosil bo'ladi.