Oliv va o rta maxsus ta’lim vazirligi umumiy pedagogika

moslashuvchan” shaxs tarbiyasidir. D.Dg‘yui va uning izdoshlari
fikricha, har bir insonning bolalik davridan sog‘lig‘iga, hayot
tarziga va ma’naviyatiga g‘amxo‘rlik ko‘rsatish orqali uning
hayotiga ijobiy ta’sir o‘tkazish mumkin. Bola tarbiyasiga turli
faktorlar - iqtisodiy, ilmiy, madaniy, ma’naviy va boshqalar -
orqali intensiv ta’sir ko‘rsatiladi. D.Dg‘yui o‘z davrining
reformatori sifatida ta’kidlaganki, fan sifatida pedagogika uchun
eng muhim manba - bu hayot sinovlaridan o‘tgan va o'zining
samarasini isbot qilgan metodgina afzal. D.Dg‘yui falsafiy
pragmatizm yo‘nalishining yorqin vakili sifatida “faqat foyda
bersagina haqiqatdir” (falsafada pragmatizm yo ‘nalishining asosiy
g ‘oyasi) nuqtayi nazaridan kelib chiqib ta’limning ham shunga mos
maqsadlarini belgilagan. Ya’ni, samarasi yo‘q ta’lim metodlari va
vositalari haqiqat emasdir. Biz keyingi boblarda D.Dg‘yuining
ta’lim berish g‘oyalari asosida yaratilgan bugungi kunimizda eng
samarali hisoblangan muammoli, ta’lim yondashuvining
texnologiya, metod va vositalari, ya’ni loyihaviy yondashuv
texnologiyasi haqida, alohida to‘xtalib o‘tamiz.
0 ‘tmishdan hozirgi kungacha ta’limning bosh maqsadlari o‘q
tomir sifatida quyidagilar belgilanib kelingan: yoshlami ta’lim va
tarbiya jarayoniga jalb etish, insoniyat madaniy merosini keyingi
avlodga tizimli ravishda yetkazish, har tomonlama rivojlangan
shaxsni tarbiya qilish.
0 ‘tmishga nazar solar ekanmiz, XX asr boshlarigacha bizning
o'lkamizda ta’lim asosan madrasalarda olib borilgan va ushbu
madrasalarda diniy ta’limot olib borilgan. Xuddi shunday holatni
g‘arbda ham kuzatish mumkin edi: g‘arb ta’limining asosiy
maskanlari iezuit maktablari boigan. Ulaming ham asosiy
maqsadlari diniy tarbiya bo‘lgani bilan, lekin qisman bo‘lsa-da
dunyoviy bilimlar berilgan. Diniy bilimlar berilishining asosiy
sababi shundan iborat ediki, ushbu davrda sanoat va ishlab
chiqarish XX asrdagi kabi gurkirab rivojlanmagan edi. XX asrga
kelib esa sanoatning ko‘plab jabhalari ilm-fan yutuqlariga
asoslangan holda rivojlanishi hamda yangi bosqichga ko‘tarilishi
sababli mehnat bozorida malakali, dunyoviy ilmlardan xabari bor,
texnika va texnologiyani tushunadigan kadrlarga ehtiyoj kuchaya
100
boshlagan edi. Bunday sharoitlarda jamiyat taiim oldiga yangi
maqsadlami qo‘ya boshladiki, bunda yosh avlod ijtimoiy
munosabatlar o‘rnatadigan, tabiiy fanlarni chuqur o'rgangan,
insoniyatning boy madaniy merosidan xabardor boiishi taqozo
etildi. Chindan ham XX asr davomida taiimning asosiy maqsadlari
sifatida ushbu tezislar ilgari surilgan edi. Yuqorida aytilgan fikr
yana o‘z tasdig‘ini topmoqdaki, jamiyat ehtiyojlari va talablari
taiim oldiga o‘z maqsadlarini qo‘yadi. Ya’ni, davlat jamiyat
nomidan taiimning asosiy buyurtmachisi sifatida unga yangi
maqsad va vazifalarni belgiiab beradi.
Bugungi kunga kelib, ya’ni XXI asr boshlarida ham, mazkur
jarayon takrorlanmoqdaki, bu jarayon taiim oldiga jamiyatning
yangi ehtiyoj va talablari asosida yangi maqsadlami qo‘yish bilan
namoyon boimoqda.
Bunday yangi talab va ehtiyojlar nimalardan iborat?
Maiumki, XXI asr postindustrial asri deyiladi. Ya’ni,
insoniyat sanoat davridan yangi bosqichga, axborot asriga,
bilimlarga asoslangan iqtisodiyot davriga qadam qo‘ydi. Tabiiyki,
bunday yangi sharoitlarda mehnat bozori ishtirokchilari, ya’ni
kadrlarga boigan talablar ham o‘zgarib boradi.
XX asr murakkab asr edi, XXI asr undan ham murakkab dav
hisoblanadi. Ushbu murakkablikni ta’limga proeksiyalasak xulosa
shuki, insonlardan nafaqat fanlarga oid bilimlami egallashni