Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

ол
д и д а б и р о в н и о қ л а ш уч ун
улар б о р б и л и м л а р и н и в а м а ҳ о р а т л а р и н и и ш га с о л и ш га
м аж б у р эд и л ар . Б у ги н а эм ас, у л а р д ас т а в в а л о лган и ш л а р и н и
и п и д ан и г н а с и га ч а у р га н и б ч и қ и ш л а р и ва н и ҳ о я т ж о н л и с у з 
са н ъ ат и га ои д б о р м а ҳ о р а т л а р и н и и ш га солиб, суд ж а р а ё н и д а
ю тиб ч и қ и ш г а ҳ а р а к а т қ и л и ш л а р и л о зи м эди. Ш у н и н г уч ун
ҳам с и н его р л а р суд н о т и қ л и ги т а р а қ қ и ё т и га к а т т а ҳ и с с а
қуш дилар.
Л о г о г р а ф л а р ҳ ам си н его р л а р га ж у д а у х ш аш к и ш и л ар
булиб, асл и д а у л а р н и ҳам си н его р л а р д ан а ж р а л и б ч и қ қ а н
м у ай ян и х т и со с л и ки ш и л ар , д еб а й т и ш м у м к и н 2
1 Қаранп С.Иномгўжаев. Ўша асар. 66-бет
2 Қаранг: Ўша асар. 67-бет.

---

Л о г о г р а ф л а р н у тқ м а т н л а р и н и т у зу вч и ё к и ё з и б б ер у в ч и
к и ш и л ар
эди. 
С и н его р л ар ҳам
ёзи б , 
ҳ ам ҳ и м о я қ и лган
бўлсал ар , 
л о го гр аф л ар
к ў п р о қ
ё з и б
б е р и ш
би л ан
ш угулл ан ар д и л ар . 
Б и р о қ
б у 
у л а р н и н г 
ш ах с а н
н у т қ
сў зл а ш л а р и н и и с т и с н о қи л м асд и .
Б у к а с б эгал ар и ў з и х т и с о с л и к л ар и т а қ о з о с и г а к ў р а
ҳ у қ у қ ш у н о сл и к , н о т и қ л и к в а н у т қ м а т н и н и ё зи ш д а и қ ти д о р л и
к и ш и л ар
бўлганлар. 
Ч у н к и у л ар қ о н у н ш у н о с м у щ х а с с и с, 
т а ъ с и р ч а н , м ан т и қ и й и зч и л ва и ш о н т и р у в ч и н у т қ л а р н и н г
ё зу в ч и с и , ў р н и к елган д а н о т и қ с и ф а т и д а ў з ҳ и м о я л а р и д а ги
к и ш и л а р н и к е н г о м м а олдида, д е м о к р а т и к суд олд и д а о қ л аб
ч и қ и ш л а р и к е р а к эди. З а б а р д а с т н о т и қ л ар н у т қ и га ў р га н и б
қо л ган а ф и н а л и к л а р в а суд ҳ а й ъ а т и олди да б у и ш н и б а ж а р и ш
ж у д а м у ш к у л бўлган. Ш у н и н г у ч у н ҳ а м л о г о гр а ф и я б и л а н эн г 
би ли м д он , 
зе ҳ н и
ў тки р , 
т а д б и р к о р
к и ш и л ар ги н а
ш у гуллан ган лар. 
Ш у н и си
ҳ а м
б о р к и , 
л о го гр а ф и я
б и л а н
м у в а ф ф а қ и я т л и ш угул лан и б к ел ган к и ш и л а р н и н г кўп ч и ли ги
б о р а -б о р а ё й и р и к д авл ат а р б о б и д а р а ж а с и г а к ў т а р и л га н ё 
я х ш и ги н а бад и и й и ж о д к о р -ё зу в ч и б ў л и б е т и ш г а н .1
А ф и н а ту п р о ғи д а н о т и қ л и к с а н ъ а т и га ж у д а қ и з и қ и ш
н а т и ж а с и д а
у н и н г 
я н ги -я н ги
к ў р и н и ш л а р и
ю з а г а
к ел а 
б ош лади . А н а ш улар д ан б и р и эн и д е й қ т и к н о ти қ л и к , я ъ н и
т а н т а н а л и н о ти қ л и к д и р .
М аъ л у м к и , 
ш у
д ав р га ч а
м аъ л у м
б ў л ган
н о т и қ л и к
к ў р и н и ш л а р и м у ай я н ам ал и й э ҳ т и ё ж у ч у н х и зм а т қи л ар д и . 
Э п и д е й к т и к
(тантанали) 
н у т қ
к ў р и н и ш и
э с а
н о т и қ л и к
с а н ъ а т и г а
бўлган 
к а т т а
қ и з и қ и ш н и н г
м аҳ су л и
бўлиб, 
ф а қ а т г и н а с у х а н п а р д о зл и к м а қ с а д и н и к ў з д а ту тар д и . Б ун дай 
н у т қ д а н к ў з л а н га н м а қ с а д ў з н о т и қ л и к м а ҳ о р а т и н и н ам о й и ш
эти ш , н о т и қ л и к Ссш ъатининг б а р ч а и м к о н и я т л а р и н и и ш га 
солиб, т и н гл о в ч и л ар га э с т е т и к з а в қ б ағи ш л аш д ан и б о р а т эди.
Э п и д е й к т и к н у т қ м а в зу и га к ў р а т у р л и ч а эди. М асал ан ; 
ху д о л ар
ҳ а қ и д а г и а ф со н а л а р , х а л қ қ а ҳ р а м о н л а р и
(Ахилл, 
Г е р а к л в а ҳ.к.) м ад ҳ и я си , м аш ҳ у р к и п ш л ар ҳ а ё т и г а ои д
м аъ л у м о тл ар (Гомер, А ристид) в а б.
Т а н т а н а л и н у т қ м а тн л ар и ш у қ ад ар гўзал, си лл и қ , б ад и и й
в а л и с о н и й б е з а к л а р г а б о й ҳол да т у зи л ар д и к и , у л а р н и сўзга 
у с т а н о т и қ о ғзи д ан э ш и т и ш эм ас, ў қ и б ч и қ и ш н и н г ў з и ҳам
к а т т а з а в қ - ш ав қ б ер а р д и . И стеъ д о д д и н о т и ҳ б у ту н л ай б ад и и й
ў қ и ш г а к и р и ш и б а ж о й и б , м о ҳ и р о н а и ж р о ч и г а ай л ан и б к ет ар
в а ти н гл о в ч и л а р га ч и н д ан ҳ а м э с т е т и к ҳ у зу р б ағи ш л ар д и . Ш у
1 Қаранг. С.Иномхужаев. Ўша асар. 67-бет.

---

н у қ та и н азар д ан қ а р а га н д а А ф и н а н о ти қ л и ги н и н г эп и д ей к ти к
к ў р и н и ш и ў з и ж т и м о и й м а в қ е и г а кў р а б ад и и й - э с т е т и к и ж о д
х а р а к т е р и г а
м о й и л р о қ
эди. 
Қ олаверса, 
у м у м ан
ё зм а 
а д аб и ё т н и н г пайдо б ў л и ш и д а н о т и қ л и к с ан ъ ат и н и н г р оли ж у д а 
к а т г а бўлгани дек, н а ф и с ад аб и ётн и н г гўзал л и р и к ш ак л л ар и
ю з а г а к ел и ш и д а ҳам эп и д е й к т и к н о т и қ л и к н и н г т а ъ с и р и к атта 
бўлган.
Ш ун дай қилиб, Ю н о н и с т о н д а н о т и қ л и к с а н ъ а т и ю к с а к
д а р а ж а д а т а р а қ қ и й этди. 
Ю н о н и сто н - ж а ҳ о н н о т и қ л и к
с а н ъ а т и н и н г й и р и к н а м о я н д а л ар и н и ет к ази б берди. П ер и к л , 
Л и си й , Д е м о сф ен , А р и ст о т ел ь а н а ш улар ж у м л а с и д а н д и р .
П е р и к л й и р и к с и ё с и й а р б о б ги н а бўлиб қол м ай , к ў зга 
к ў р и н г а н н о т и қ ҳам эди. П е р и к л н у т қ л ар и н и н г б и р о р т а м атн и
ҳам б и зг а қад ар е т и б к ел м аган . Л е к и н у н и н г уста, кў зга 
к ў р и н г а н н о т и қ б ў лган л и ги ҳ а қ и д а г р е к т а р и х ч и с и Ф у к и д и д
м аъ л у м о т 
б ерад и . 
П е р и к л
н у тқ и
ф и к р н и н г
ч уқурли ги , 
ш ак л н и н г 
соддалиги, 
сам и м и й л и ги
билан, 
т и н гл о в ч и л ар
р у ҳ и я т и н и эъ т и б о р га ол ган л и ги б и л ан х а р а к т е р л а н а р д и .1
Э р ам и зд ан олди н ги V а с р о х и р и ва IV аср б о ш л ар и д а 
яш аб ў тган т ан и қ л и суд н о ти қ л ар и д ан б и р и Л и с и й эди. У у ста 
л о го гр а ф ҳам бўлиб, ў з ҳ и м о я си д аги а й б л ан у вч и л ар га н у тқ 
м а т н и н и
ё зи б
б ер а р д и . 
Л и си й н и н г 
н о ти қ л и ги га 
хос 
ху су си ят л ар д а н б и р и ҳ а м м а н о ти қ л ар учун за р у р бўлган усул- 
ф и к р н и ян ги ч а ш ак л га со л и ш н и ж у д а осо н эгал лаган ли ги ди р. 
У гап и р и ш и л о зи м б ў лган к и ш и н и н г х а р а к т е р и н и , и ж т и м о и й
а ҳ в о л и н и ж у д а ҳ ам а н и қ т а св и р л аб б ер у в ч и н у т қ м а тн и н и
и ш л аб ч и қи ш га у с т а эд и к и , б у нутк; ф а қ а т ў ш а сў зл о в ч и гаги н а
х о с бўларди.
Л и с и й н и н г 
н о т и қ
с и ф а ти д а ги
и к к и н ч и
х у су си яти , 
ҳ и к о я ч и л и к с а н ъ а т и н и эгал лаб олганлигидир. У ҳ ар қ ан д ай
в о қ е л и к н и содда, ж о н л и , қ и з и қ а р л и ш ак л д а ҳ и к о я қ и л и ш га у с т а
эди. У н и н г н о ти қ л и к с а н ъ а т и д а ги у ч и н ч и х у су си я т услу б и д аги
ан и қ л и к , соддалик ва т а б и и й л и к эд и .2
Қ ад и м ги Ю н о н и с т о н н и н г б у ю к н о т и қ л ар и д ан я н а б и р и
Д е м о сф е н д и р . Д е м о с ф е н э р а м и зга ч а 384 - й и лд а туғи либ , 
322 - й и л д а в аф о т этган. У д астл аб ў зи н и ҳ и м о я қ и л у в ч и суд
н о т и ғи с и ф а т и д а тан и л ган . К е й и н ч а л и к у л о го гр а ф л и к қи лади.
Д е м о сф е н н о т и қ л и к с а н ъ а т и н и ў р га н и ш уч ун ж у д а к ў п
в а қ т сар ф л ай д и . У н да ж и с м о н и й кам ч и л и к л ар м а в ж у д эди, 
о в о зи п аст в а д и к ц и я с и ём о н бўлган, к и ф т и асаб и й р а в и ш д а

---

т и т р аб турган. М аъ л у м о тл а р га қ а р а га н д а Д е м о с ф е н о в о зи н и
ў сти р и ш учун о ғзи га м ай д а т о ш л ар н и солиб, д ен ги з қи р го ғи д а 
н у т қ сўзларди ва тў лқ и н ш о в қ и н - с у р о н и н и б о си б к е т и ш га
ҳ а р а к а т қи лард и. К и ф т н и н г т и т р а ш и д а н қу ту л и ш у ч у н ш и ф т г а
қ и л и ч н и ш ундай и д д и р ад и ки , у н и н г ў т к и р у ч и к и ф т г а я қ и н
ту р ад и в а к и ф т и т и т р а гу д е к бўлса, қ и л и ч н и н г уч и т е ги б
оғри тард и . Ш у й ў с и н д а ол и б б о р и л ган у зл у к с и з 
м а ш қ л ар
Д е м о с ф е н г а ж и с м о н и й
к а м ч и л и к л ар н и б а р т а р а ф қ и л и ш га
и м к о н б е р г а н .1 Т и н и м с и з м е ҳ н а т т у ф а й л и у м аш ҳ у р н о т и қ
бўли б етиш ди.
Д е м о сф е н н у тқ и у н и н г х а р а к т е р и н и а к с этти р у в ч и о й н а
эди. У ндаги куч ли в а т а н п а р в а р л и к ту й гуси н у т қ л а р и д а ў з
и ф о д ас и н и то п арди .
Д е м о сф е н д а н к е й и н ў з и н и н г н о ти қ л и к тал ан ти б и л ан н о м
ч и қ а р га н А р и сто тел ь э р а м и зд а н о л д и н ги 335 й и л д а н о т и қ л н к
сан ъ ат и н а з а р и я с и - «Р и то р и к а» а с а р и н и яратд и .
Бу асар уч қ и с м д а н и б о р ат:
1. Н у т қ х и зм а т қ и л и ш и л о з и м бўлган там о й и л л ар таҳли ли.
2. Н о т и қ у ч у н з а р у р б ў лган ш а х с и й х у су с и я т ва қ о б и л и ят.
3. Н о ти қ н у т қ и д а қў л л ан и л ад и ган н у тқ т е х н и к а си , н у т қ
у суллари .
А р и стотель 
н у т қ
у с л у б и га ал о ҳ и д а 
эъ т и б о р
б ер ад и . 
А ри сто тел ьн и н г н о т и қ у сл у б и ҳ а қ и д а ги ф и к р л а р и ҳ о з и р г и
кун да ҳам ў з а ҳ а м и я т и н и й ў қ о т га н эм ас. У н о т и қ н у т қ и
у сл у б и н и н г л а ё қ а т л и л и ги у н и н г ан и қ л и ги б и л ан б елги лан ад и , 
д еб ж у д а тўгри к ў р с ат ад и . А гар н у т қ а н и қ бўлм аса, н о т и қ ў з
м ақ сад и га э р и ш а олм айди, ти н гл о в ч и л ар га к е р а к л и ч а т а ъ с и р
этолм айди . 
Т а н и қ л и
ф а й л а с у ф , 
а й р и м
н о т и қ л ар
н у т қ и д а
эп и тет, 
ўхш атиш , 
м е т а ф о р а
ва 
б о ш қ а л а р н и н г 
ў р и н с и з
қ ўлл ан и п ган и қ о р а л а й д и в а у л а р н и тў гр и қўлл ай
б и л и ш
н у т қ н и н г т а ъ с и р ч а н л и ги н и о ш и р и ш д а м уҳи м а ҳ а м и я т га э г а
эк ан л и ги н и а й т а д и .2
Р и м н о т и қ л и к с а н ъ а т и ю н о н
н о т и қ л и к с а н ъ а т и н и н г
д ав о м и с и ф а т и д а ю з а га келди. Р и м д аги ик^гисодий в а с и ё с и й
ў с и ш н и н г х а р а к т е р и н о т и қ л и к с а н ъ а т и н и н г ян ги т и п и н и
яр атд и .
Ю н о н и с то н д а
б ўлган и д ек , 
Р и м д а 
ҳ ам
н о т и
1
у ш к н и н г , 
асо сан , уч т у р и н и к ў р с а т и ш м ум ки н : су д н о т и қ л и ги - о қ л о в ч и
ва қорал о вч и , с и ё с и й н о т и қ л и к , макетов н о ти қ л и ги . Б у л ар д ан
т а ш қ а р и , 
Ю н о н и с т о н д а
б ў лган и д ек , 
н о ти қ л и к
с а н ъ а т и н и '

---

у қ и т и ш уч ун х и зм а т қ и л у в ч и ў қ у в - м аш қ н о ти қ л и ги ҳам
м а в ж у д эди.
Р и м д а у р у ш н и н г к у ч а й и б к етган л и ги ҳ ар б и й с ар к ар д ал ар
н у т қ и н и н г р и в о ж л ан и п ш га ҳ ам и м к о н берди.
Р и м л и к н о т и қ л ар д а н б и р и эр ам и зд ан и л гар и III - II 
а с р л а р д а я ш аб ў т ган д авл ат а р б о б л ар и д а н М а р к П а р т и у с К ато 
ё к и К а т о н д и р . К атон н о т и қ с и ф а т и д а н у тқ с а н ъ а т и н а з а р и я с и
в а а м ал и ёти м а салал ар и б и л ан м ахсус ш угулланган.
К е й и н ч а л и к Р им да а к а -у к а Т и б е р и й ва К ай Гракх, М а р к
А н то н и й , М а р к Туллий Ц и ц е р о н к а б и тан и қ л и қ ато р н о т и қ л ар
е т и и ш б ч и қад и к и , б улар и ч и д а э н г б у ю к в а сў зам о л и н о т и қ
Ц и ц е р о н эди. Ц и ц е р о н в а Д е м о с ф е н қад им ги н о т и қ л ар н и н г 
э н г 
б у ю к л а р и
эди. 
Д е м о с ф е н
к ў п р о қ
у зи н и н г 
с и ё с и й
н о т и қ л и ги б и лан ш уҳ р ат т о п га н булса, Ц и ц е р о н суд н о ти қ л и ги
б и л ан танилди. А лбагга, Ц и ц е р о н н у т қ л ар и си ё с и й ж и ҳ атд ан
ҳ а м ку ч л и эди. Римда, у м у м ан , с и ё с и й то м о н н и ч етл аб ў тган
б и р о р т а ҳам я х ш и н о т и қ б улм аган.
Ц и ц е р о н ти м со л и д а н о т и қ л и к с а н ъ а т и н и н г н а з а р и я с и
ҳ а ё т т а ж р и б а с и в а н а з а р и я с и
б и л ан м у в а ф ф а қ и я т л и р ави ш д а 
қ у ш и б о ли б борилди. У н о т и қ л и к с а н ъ а т и н а за р и я с и н и н г
а й р и м т о м о н л а р и н и и ш л аб ч и қ и б ги н а қолм ай, у з н о т и қ л и к
ч и қ и ш л а р и б и лан б ун и т а ж р и б а д а и сб о т этди. 
Ц и ц ер о н
н у т қ и н и н г м у в а ф ф а қ и я т л и ч и қ и ш и учун н о т и қ қ у й и д аги л ар га 
ал о ҳ и д а э ъ т и б о р б ер и ш и л о зи м л и ги н и курсатади :
1. 
Н о т и қ н и н г у зи га и ш о н ч и м у стаҳ к ам б у л и ш и кер ак . 
Б у н и н г у ч у н э с а н о т и қ у з н у т қ и д а олга сури лад и ган ф и к р г а
т у л а и ш о н ч ҳ о с и л қ и л и ш и л о зи м .
2. 
Нутғ; т у л и қ и сб о тл и д ал и лл ар га эга б ули ш и к е р а к .
3. 
М а т ер и а л н и т у п л аш н у т қ қ а т а й ё р гар л и к н и н г асоси д и р.
4. 
М а т ер и а л н и тў гр и ж о й л аш т и р и ш -э к сп о зи ц и я га ал оҳида 
э ъ т и б о р б ер и ш лози м . Ж о й л а ш т и р и ш ш ун д ай б улси н ки , у 
м а т е р и а л н и б утун лай
узл ан гги р и б о л и ш га ен ги л л и к я р атси н . 
Б у н и н г у ч у н э с а н у т қ н и а н и қ қ и с м л а р га б ули ш лози м .
5. Ҳ ар қ ан д ай со ҳ ад а ҳ а м н у т қ н и н г м у в а ф ф а қ и я т и н и
б и л и ш ҳ а л этади . А гар н о т и қ у з н у тқ и қар а ти л ган со ҳ ан и
я х ш и
билм аса, 
у
қ а н ч а л и к
с а н ъ а т к о р
б ўлм асин , 
уз 
т и н г л о в ч и с и н и ж ал б эт о л м ай д и .1
Ц и ц е р о н н и н г н о т и қ л и к с а н ъ а т и н а за р и я с и в а т а р и х и га
ои д у ч та а с а р и м аълум : « Н о т и қ л и к ҳақи да», «Н отиқ» ва «Брут» 
(ёки « Т ан и қли н о ти қ л ар ҳ ақ и д а» ).2

---

Р и м н о ти қ л и к с а н ъ а т и н и н г буток н а за р и ёт ч и л а р и д ан б и р и
К внгнтилиандир. М ар к Ф а б и й К в и н т и л и а н н о ти қ л и к с а н ъ а т и д а
й и р и к н о т и қ в а н а за р и ё т ч и с и ф а т и д а ш у ҳ р а т қо зо н га н . У н и н г 
« Н о т и қ б и ли м и ҳақида» ном л и а с а р и м авж у д д и р . К в и н ти л и ан
Ц и ц е р о н ва б о ш қ а Р и м н о т и қ л ар и ф и к р и г а қ ў ш и л ган ҳолда, 
ҳ а м м а н о т и қ б и р и н ч и н а в б а тд а б и л и м л и б ўли ш и л о зи м л и ги н и
а й т а д и .1 Ш ун и н гд ек, у н о т и қ а х л о қ и й о л и ж ан о б б ў л и ш и л ози м , 
б у с и з ҳ е ч қ ач о н ҳ а қ и қ и й н о т и қ д а р а ж а с и г а к ў т а р и л а олм айд и, 
д еб билади .
К в и н ти л и а н Р им даги н о т и қ л и к м а к т а б и н и н г а с о с ч и си
ҳ и со б л а н ад и . У н гача н о т и қ л и к б и л и м и н и б ер и ш х у су си й
м а к т а б л а р д а ам алга о ш и р и л ган .
У м ум ан
қад им ги 
Ю н о н и с т о н
в а
Р и м н и н г 
н о т и қ л и к
с а н ъ а т и т а ж р и б а л а р и ў р т а а с р в а к е й и н г и д авр н о т и қ л ар и н и н г
в у ж у д га к ел и ш и д а м уҳим р о л ь ў й н а й д и .
Ў рта О с и ё халк^лари, ж у м л ад ан , ў з б е к х ал қ и ҳам қ ад и м д ан
с ў зга ч еч ан , б ад и и й ди дли к и ш и л а р н и қад рл аб к елган . Ўш а 
д а в р д а н о т и қ л и к с а н ъ а т и - в о и зл и к , нотик*лар - вои з, н у т қ э с а
в а ъ з д е б аталган.
Ў р т а О с и ё х ал қ л ар и , х у с у с а н , 
EX-XV аср л ар д а д у н ё 
м а д а н и я ти т а р а қ қ и ё т и н и н г эн г олди н ги , е т ак ч и с а ф л а р и д а
т у р и ш д а р а ж а с и г а к ў т а р и л а олди. Ў р та аср ф а н и , м ад ан и я ти
Х о р а зм и й , 
Ф ар ғо н и й , 
Ф о р о б и й , 
И б н
С и н о, 
Б ер у н и й , 
Қ о ш ғар и й , Ж о м и й , Н авои й , Б о б у р к а б и улуг с и й м о л а р н и н г
н о м л а р и б и л а н х а р а к т е р л а н а д и .
Б у м у т аф а к к и р , ш оир, с а н ъ а т к о р л а р я ш а га н д ав р Ш а р қ
т а р и х и д а У й ғон и ш д а в р и д еб атал д и . Б у д ав р д а м адан и ят, 
с а н ъ а т , 
илм
-
ф а н
р а в н а қ
т о п д и . 
Ф ан
в а
м а д а н и я т
т а р ғи б о т ч и л а р и - в о и зл а р е т и ш и б ч и қ д и . В ои зл и кн и қ ад р л о в ч и
ф и к р л а р в у ж у д га келди.
Ў рта О с и ё н и н г г и н а эм ас, б а л к и Я қ и н ва Ў рта Ш ар қ н и н г
м а ш ҳ у р м у т а ф а к к и р и А б у Н а с р Ф о р о б и й ҳам IX-X а с р л а р д а - 
и қ т и с о д и й в а с и ё с и й зи д д и я тл ар к у ч а й г а н б и р д ав р д а я ш аб
и ж о д этди. У и л м н и н г т у р л и с о ҳ а л а р и н и м у кам м ал б и л ган ва 
у л а р ҳ а қ и д а м у стаҳ и л ф и к р л а р б а ё н қ й л ган б у ю к и н со н д и р . 
Н у т қ в а а қ л т а р б и я с и г а о и д и л м л а р т ў гр и си д а ч у қу р ф и к р
ю р и т г а н Ф о р о б и й м а н т и қ и л м и х у су си д а ш у н д ай дей ди : 
м а н т и қ ш у н д ай б и р с а н ъ а т к и , к и ш и н о ти қ л и к д ан адаш иб
қ о л ад и га н бўлса, тў гр и ф и к р л а ш г а ол и б кел у вч и в а а қ л
ё р д а м и д а б и р о р х у л о са ч и қ а р и л а д и г а н бўлса, х а т о л а р н и н г
1 Б.Ўринбоев. ЛСолиев. Ўша асар.