Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

---

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ 
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
НИЗОМ ИЙ НОМИДАГИ ТОШ КЕНТ ДАВЛАТ 
ПЕДАГОГИКА УНИВЕРСИТЕТА
НУТҚ МАДАНИЯТИ
(ўқув - методик қулланма)
ТОШКЕНТ - 2004

---

Ўқув 
-
методик 
қўлланмада 
нутқ маданияти, 
нутқнинг 
коммуникатив сифатлари, нутқ маданияти ва адабий тил, нутқ 
маданияти ва услубшунослик ҳақида маълумотлар берилади.
Ш унингдек, 
нутқ маданиятига оид назарий 
маълумотлар 
амалий машгулотлар билан мустаҳкамланади, нутқ маданияти 
билан боглиқ халқ огзаки иж одидан намуналар келтирилади.
Қўлланма нутқ маданияти билан бевосита шугулланувчилар ва 
айни ф анга қизиқувчилар учун мулжалланган.
М асъул муҳаррир: 
ф илология ф анлари номзоди, доцент 
С . М уҳаме дова
Тақризчилар: 
филология ф анлари доктори, проф ессор
Ҳ.Дадабоев
ф илология ф анлари номзоди, доцент 
Ў.Ш арипова

---

Узок; ўтм иш га 
зга бўлган у з б е к х а л қ и таъ л и м - т ар б и я га 
о и д бой м еросга эга бўлиб, авл одл ард а и н со н и ар в ар л и к , 
к ам та р л и к , м еҳ н атсевар л и к, д ўстлик, м еҳр^оқибат, б и род арли к, 
о д о б л и л и к каб и у м у м и н со н и й ф а зи л а т л а р н и т а р б и я л а б келган. 
Ш ар қ м у т а ф а к к и р л а р и н и н г таъ л и м - т а р б и я га о и д ас а р л ар и
ҳам ан а игу м ер о с н и н г туб н е ги зи н и та ш к и л этади. Л еки н , 
м у стаб и д тузум д ав р и д а х а л қ и м и з б у д у р д о н а асар л ар д ан , 
унд аги о д об-ахл оққ а ои д ф и к р л а р д а н етар л и ч а ф о й д ал ан а 
олм ади.
Ш укурки , м иллий ИСТИҚЛОЛ т у ф а й л и х ал қ и м и з д у н ё га ю з 
тутди. Б из тари хи м и зга, м а д а н и я ти м и зга я н ги ч а н а з а р б и л ан
қ а р а й
бош ладик. 
Ш унингдек, 
ў з 
еч и м и н и
кутаётган
м у ам м о л ар н и и ж о б и й ҳ ал қи ли ш га б е л богладик.
Б ар ч а соҳалар с и н гар и о н а ти л и м и з ва у б илан б оғл и қ 
м уам м олар ҳам ас та -с е к и н еч и м и н и то п м овда. Х усусан, н у т қ
м ад ан и яти га 
д ойр 
м асал а л ар н и
ҳ а л
қи лиш да 
ти лш ун ос 
о л и м л ар и м и зн и н г 
м еҳиатлари , 
и зл а н и ш л а р и
таҳ си н га 
лой и к д и р.
Н у т қ м адан и яти ж а м и я т м ад ан и й тар ақ қ и ёти , 
м иллат 
м аъ н а в и й к ам олоти н и н г м уҳим б ел ги си ди р. М ам л ак ати м и зд а 
м а ъ н а в и й -м аъ р и ф и й и сл оҳатлар д авл ат б и ёсати н и н г у сти в о р
й у н али ш и деб эъ л о н қи л и н ган бугун ги кун да н у т қ м ад ан и яти
м асалал ар и ҳар қ ач о н ги д ан ҳам д о л за р б л и к касб этм оқда.
Р еси у б л и к ам и зн и н г 
«Д авлат 
ти ли » 
ҳақи д аги
қон ун и , 
«Таълим тўғри си д а»ги қон ун и , « К ад рлар т ай ёр л ащ м и ллий 
д астури» 
ва 
б о ш қ а
ҳ у ж ж а т л а р д а
м а ъ н а в и й -м а ъ р и ф и й
т ар б и яга, ти л м асалал ар и га ал о ҳ и д а э ъ т и б о р бери л ган . Ҳ ар б и р
кадр, эн г аввало, ў з о н а ти л и н и н г ч и н а к ам со ҳ и б и бўлм оги 
лозим . П р е зи д е н т и м и з И .А .К ари м ов Ў зб ек и сто н Республикас.и 
О лий м а ж л и с и н и н г 1997 й и л 29 августи даги IX с е с с и я с и д а
сўзл аган нутқида: «Ўз ф и к р и н и м утлақ о м устақил, ўз о н а
ти л и д а 
р авон , 
гў зал
в а
л ўн д а 
и ф о д а 
эт а 
олм айд иган 
м у тахасси сн и , аввал ам б ор, р а ҳ б а р к у р с и си д а ў т и р ган л ар н и
б угун ту ш у н и ш ҳам, оқлаш ҳам қи й и н » - д еб т аъ к и д л ай д и .1
Н у т қ м ад ан и я ти ҳ о зи р ги д авр д а ти л ш у н о сли к ф а н и н и н г
д о л зар б м у ам м олари дан б и р и д и р . Б у м уам м они ҳал эти ш
у м у м м ад ан и яти м и з 
та р ақ қ и ёти д а , 
ш унин гдек, 
олий 
м актаб лард а, ў р та м ахсус ўқув ю ртл ари д а, ў р т а м актаб л ар д а 
д арс ўти ш ж а р а ё н и н и я х н ш л аш б и л ан ҳам боғлиқ. Ш у н и қ ай д
1 И.А. Каримов Д>аркамол авлод - Ўзбекистон тараққиётининг пойдсзори. -Т 1997, 9-бет.

---

эти ш к е р а к к и , б угун ги к у н д а н у т қ м ад ан и яти ф а н и н и н г б ар ч а 
ўҳув ю р тл ар и д а ў қ и ти л и ш и қ у во н ар л и д и р . Ч у н к и н о т и қ л и к
са н ъ а т и с и р л а р и н и ў р га н и ш б ар ч а со ҳ ад а х и зм а т қ и л у вч и ҳ ар 
бир м утах асси с учун, ум ум ан, ҳ а р қ ан д ай м ад ан и ятл и и н со н
уч ун ҳ а ё ти й з а р у р а т д еб ҳ и со б л а н и ш и к ер ак . Ў збек адаб и й
ти л и ва у н и н г н о р м а л а р и н и и л м и й ў р га н и ш ҳ ам ў з б е к н у т қ
м ад ан и яти со ҳ а с и уч ун н и ҳ о ятд а м уҳи м д и р. А дабий ти л н и н г 
р и в о ж л ан и ш
қ о н у н и я т л ар и н и , 
а д аб и й ти л м е ъ ё р л ар и н и н г
ум ум и й ҳ о л ати н и , ун д аги т у р гу н ва н о ту р гу н ҳ о д и сал ар н и
ч у қ у р р о қ т е к ш и р м а й тури б , а д аб и й т и л н и н г н у т қ м ад ан и яти
ҳ а қ и д а гап и р и ш м у м ки н эм ас.