Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
ФАРҒОНА ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ

“ҲАЁТ ФАОЛИЯТИ ХАВФСИЗЛИГИ”
кафедраси


“КОРХОНАЛАР ЗАРАРЛИЛИГИ”,
фанидан
МАЪРУЗА МАТНИ


5640100 – “Ҳаётий фаолият хавфсизлиги” бакалавриат таълими йўналиши талабалари учун


ФАРҒОНА- 2020
1.Mavzu.Kirish. Dunyo va O’zbekistondagi ekologik holat.


Reja;

1. 
   Kirish.
   
2. 
   Dunyo va O’zbekistondagi ekologik holat.
   

КИРИШ

Сайёрамиздаги мавжуд экологик аҳвол ва ундаги кўплаб ўзгаришларда инсон омили жуда катта роль ўйнайди. Маълумки, илк экологик муаммолар инсонларнинг зироатчилик билан шуғулланиши ва овчилик қилиши натижасида келиб чиқган. Бу эса, ўз навбатида йирик ўрмон ҳудудларининг камайиб кетиши ва кўпгина ҳайвонлар популяциясининг йўқ бўлиб кетишига, шунингдек катта ҳудудларнинг чўллашишига олиб келди.
Инсон фаолиятининг ҳар бир тури, табиий шароитга ёки аниқроғи экологик тизимга қўшимча юк бўлиб тушади ва уни ўзгарган қонуниятлар бўйича ривожланишига, ҳамда табиий оқибатлардан фарқли, ижобий ва салбий экологик оқибатларга олиб келади.
Атроф муҳитда вужудга келаётган салбий оқибатлар инсон фаолиятининг таъсири билан экотизимларда кечадиган мураккаб жараёнлар натижасидир. Шу сабабли экологик баҳолаш ва экспертиза тадбирларига, нафақат оқибатларни атрофлича баҳолаш ва экспертиза қилиш нуқтаи назаридан қарамоқ лозим, балки оқибатларни юзага келтирувчи турли хил йўналишдаги, тезликдаги жараёнларни ҳар томонлама таҳлил қилиш, ўрганиш нуқтаи назардан қарамоқ лозим. Масалан, турли кимёвий таркибли сувларнинг аралашуви, тупроқ ёки тоғ жинслари таркибидаги турли хил тузларнинг эриши, ювилиши ва ташилиши, тоғ жинслари таркибидаги майда зарралар ва туз бирикмаларининг кимёвий ва механик ювилиши, ташилиши, сизот сувлари юзасидан капилляр минтақа орқали аэрация минтақасига сувларнинг сарфи, ҳаракати ва буғланиши, тупроқлардаги суғориш сувларининг ҳаракати, уни тўйинтирилиши ва тузларни ювилиши ва бошқалар.
Аҳволни яхшилашга қаратилган чора-тадбирларга қарамай, дунёдаги экологик инқироз тобора кучаймоқда. Бунга амалдаги экологик механизмлар назорати ва ишлаб чиқаришдаги бошқарувнинг самарасизлиги асосий сабабдир.
Ўз-ўзидан кўриниб турибдики, саноатдаги экологик муаммоларни ечишда янги ёндошувлар керак бўлиб қолди. Бундай ёндошувлардан бири- экологик менежментдир. Рио-де-Жанейрода 1992-йилда бўлиб ўтган бирлашган давлатларнинг конференциясида XXI аср учун кун тартиби мавзуси экологик менежментни ишлаб чиқаришда кенгроқ қўллаш ва уни ривожлантириш эди.
Умуман олганда, экологик менежмент ва экологик бошқарув, экологик мақсад ва дастурларни амалга оширишда ҳар тамонлама мукаммал ҳаракат деб қаралади.
ЎЗБЕКИСТОН Республикасининг экологик ва иқтисодий сиёсати.
ЎЗБЕКИСТОН Республикаси мустақилликка эришгач, атроф-муҳит сифатини бошқариш ва атроф-муҳитни бошқаришнинг ташкилий тузилмасини такомиллаштириш ва ривожлантириш бўйича изчил қадамлар қўйилди. Амалга оширилаётган иқтисодий ислоҳотлар шароитида бозор муносабатларига ўтиш, аҳоли ва шаҳарларнинг кўпайиши, транспорт, қишлоқ хўжалиги ва саноат ишлаб чиқаришининг ўсиши, экологик муаммоларни ҳал қилиш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш ва кўпайтириш масалалари энг муҳим вазифага айланди. Ўтган давр мобайнида "Табиатни муҳофаза қилиш тўғрисида", "Сув ​​ва ер ости бойликлари тўғрисида", "Ўрмон тўғрисида", "Алоҳида муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар тўғрисида", "Ўсимлик дунёсини муҳофаза қилиш ва улардан фойдаланиш тўғрисида", "Атмосфера ҳавосини муҳофаза қилиш тўғрисида", "Туғилган кунлар тўғрисида" ги қонунлар. экологик экспертиза ”,“ Қишлоқ хўжалик ўсимликларини зараркунандалар, касалликлардан ҳимоя қилиш тўғрисида ”ва бошқалар.
Ўзбекистон Республикасининг 2000 йил 2 июлда «Экологик экспертизаси тўғрисидаги қонуни» ва Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 31 декабрь «Атроф муҳитга таъсирини баҳолаш» тўғрисидаги 491-сонли карорини кабул килингандан сўнг “Атроф муҳитга таъсирни баҳолаш” (АМТБ) ҳужжати конуний юридик жиҳатдан қабул қилиниб, янги ва реконструкция қилинаётган хўжалик юрутувчи объектларини лойиҳаларини давлат экологик экспертизасини ўткзишда асосий тадбирлардан бири эканлиги белгилаб қўйилди.
АМТБ лойихаларни экологик экспертизасини утказиш мобайнида унинг асосий ва шарт булган таркибий кисмларидан булиши билан бирга, Узбекистонда асосан ХХ асрнинг 80 йиллари охири ва 90 йиллар бошида объектларнинг атроф-мухитга булган таъсири аниклашда кенг микиёсда амалиётда кулланила бошланди.
1995 йилдан бошлаб АМТБ янги ва кайтадан ишлаб чикилган «Курилиш меъёрлари ва коидалари» (КМК) меъёрий хужжатларига киритилди.
АМТБ - бу шундай жараёнки, мулжалланаётган хужалик ва бошка фаолият олиб борувчи объектларни атроф-мухитга нокулайликлар туFдириб ва таъсир этиб ёмон экологик окибатларга олиб келиши, жамоатни фикрини хисобга олган холда, бу таъсирни камайтириш ва олдини олиш чора-тадбирларини ишлаб чикиш хамда экологик ориентирланган бошкарувни амалга ошириш мумкин булган карорларни кабул килиш имконини яратадиган тадбирдир.
Унинг асосий максади лойихалаш жараёнида оптимал булган булган лойихавий карорларни излашга каратилган булиб, атроф-мухит деградациясига йул куймаслик, хужалик ривожини экологик-иктисодий ва ижтимоий балансини таъминламок, инсонларни яшаш шароитини яхшилаш хамда атроф-мухитга булган нокулай таъсирларни унча катта булмаган ёки кабул килинган (мувофик) даражага камайтириш максадида самарали чораларни ишлаб чикишдир.

2.Mavzu.Ekologikboshqaruvtizimidaxalqarostandartlarseriyasi.

Reja;
1. Экологик менежмент тизимлари соҳасида Британия стандартиBS-7750
2. Экологик менежмент схемаси ва аудициялаштириш (EMAS)
3. Экологик менежмент тизимларининг ҳалқаро стандартлар кетма-kетлик