Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги фарғона давлат университети

3. Экологик менежмент тизимларининг ҳалқаро стандартлар кетма-kетлик

ISO 14000 стандартлар тизими эса миқдорий кўрсатгичларга, на технологик параметрларга қаратилган.

Экологик менежмент тизими ISO 14000 нинг асосий предмети ҳисобланади. Бу стандартларнинг асосий ўзига хос ҳолатлари шулардан иборатки, ташкилотда аниқ вазифалар амалга оширилиши, маълум хужжатлар тайёрланиши, шунингдек муҳум экологик фаолиятларга масъул шахсларнинг тайёрланиши.
Асосий хужжат - ISO 14000 ҳеч қандай ташкилий ҳусусиятга эга эмас. Аммо бир истисно мавжуд, ташкилот махсус ҳужжатда миллий стандартларга мос келишга ҳаракат қилишини алоҳида таъкидлаб ўтиши шарт.
Стандартлар бундай характери шу билан боғлиқки, ISO 14000 ҳалқаро стандарт сифатида миллий фаолият нормативларига аралашмаслиги лозим. Аммо ISO дан аввалги стандартлар (TQM) умуммажбурий хусусиятга эга эди. Уларга биноан сифатга эришиш учун ташкиллашган стуруктурани тузиш керак ва маҳсулот, шунингдек хизматлар сифати учун масъулиятни мувозанатлаштириш лозим.
ISO 14000 ни ишлаб чиқишда 1992 йилда Рио-де-Жанейрода бўлиб ўтган конференциянинг ўрин эгаллади. ISO 14000 стандартлари 207 техник комитети (ТС-207) ва Ҳалқаро Стандартизация ташкилоти (ISO) томонидан ишлаб чиқилади. Унад маҳсулот Сифати менежменти тизимининг (ISO 9000) муҳим ҳалқаро стандартлар замин бўлиб, дунёда 70000 дан зиёд корхона ва компаниялар рўйхатга олинган.
Стандартлар тизими- атроф муҳитга зарарли таъсирларни камайтиришни уч босқичда амалга ошириш кўзда тутилмоқда:
1. Ташкиллаштирилган – корпарацияларни “ҳулқини” экологик томондан яхшилаш.
2. Миллий-миллий норматив базасини тўлдириш ва давлат экологик сиёсатининг компонентларини киритиш йўли орқали.
3. Ҳалқаро-ҳалқаро савдо талабларини яхшилаш йўли билан.

Тизимга кирувчи ҳужжатларни уч гуруҳга бўлиш мумкин:

- Экологик менежмент тизимининг принципларини ташкил қилиш ва уларни ишлатиш;
- Экологик инструментларни назорати ва баҳолаш;
- Маҳсулотга қаратилган стандартлар.

Адабиётларда собиқ совет давлатлари, шунингдек Россияга нисбатан экологик менежмент тушунчаси экологик бошқарув тушунчаси қўлланилади.

Экологик бошқарув-давлат органлари ва иқтисод субъектларинг табиатни мухофаза қилиш қонуниятларининг талабларини бажарилишини назорат қилувчи фаолияти. Шунингдек у тегишли мақсадлар, дастур ва режаларни ишлаб чиқиш ва амалга ошириш билан шуғулланади.
Экологик менежмент-ўз экологик мақсад, режа ва дастурларини амалга оширишга йўналтирилган иқтисодий субъектларининг фаолияти. Менежмент экосамарадорлик ва экологик адолат принциплари асосида ишлаб чиқилган.
Асосий хужжат ISO 14001 стандарти - экологик менежмент тизимга талабларни ўрнатади. Бу эса ҳар бир корхонага ўз давлатининг табиатни муҳофаза қилиш қонунчиликига биноан ўз экологик сиёсати ва мақсадларини тизимга имкон беради. Стандартда асосий термин ва тушунчалар келтирилган шунингдек экологик сиёсат соҳасида тавсиялар келтирилган, Экологик менежмент тизими ва дастурининг мақсад ва вазифалари киритилган. Келтирилган тавсияларга биноан ҳар бир корхона экологик менежмент тизимини ташкил қилиш, шунингдек унинг вазифаларини ривожлантириш мумкин.