О.ҚАюмов чет эл адабиёти тарихи илк урта асрлар, уйгониш даври ва XVII asr

«Мак-Дато чўчқаси ҳақида қисса». «Мак-Дато чўчқаси ҳақида қисса» энг қадимги ирланд эртакларидан биридир. Ирланд қабилаларига хос урф-одатлар гавдаланган бу қиссада қирол Конхобарнинг жияни паҳлавон Конал Ғолиб асарнинг марказида туради. Асарда ривоя қилинишича, зотли пойлоқчи ити туфайли қирол Мак-Дато мушкул аҳволга тушиб қолади.
Коннахтлар қирол Айлиль билан қиролича Медб Мак-Датонинг итига харидор бўлиб элчи юборадилар. Итнинг эвазига юздан ортиқ соғин сигир, бир неча от беришга ваъда қиладилар. Уладлар қирол Конхобарнинг вакили ҳам катта тортиқлар бадалига бу итни олишга келган эди. Ит туфайли катта жанжал чиқишини сезган Мак-Датонинг хотини итни хар иккала талабгорга бер, улар мунозарани ўзаро жанг билан ҳал қилсинлар, деб эрининг мушкулини осон қилади. Шундан сўнг Мак-Дато ҳар иккала томон вакилларини алоҳида-алоҳида қабул қилиб, итни беришга рози эканини ва қиролларнинг ўзлари келяб, тантанали равишда уни олиб кетишларини ва у қироллар шарафига катта зиёфат уюштиришини айтади. Кпрол Конхобар ҳам, қирол Айлиль ҳам бир кунда Мак-Дато ҳузурига етиб келадилар.
Меҳмонларга 60 сигир сути, 7 чўчқа ва 40 танани пишириб ўртага қўяди. Кўпдан бери ўзаро келишолмай юрган бу икки қўшни қирол гўшт таксимлашда ҳам жанжал чиқарадилар. Қаҳрамонлар гўштни бўлишга отилиб чиқадилар. Зўри олдида заифроғи ожизлик қилиб қолаверади. Коннахтларнинг паҳлавони Кет бирин-кетин жуда кўп улад баҳодирларини гапиртирмай ўтқазиб қўяди. Шу вақтда Конал Ғолиб кириб келиб, Кетнинг гўштни тақсим қилишга ҳақи йўқ эканини, ҳар юришда ҳам коннахтларнинг калласини олмай қайтмаганини билдиради. Кет паҳлавон Анлуан шу ерда бўлганида сенинг таъзирингни бериб қўйган бўлур эди, дейди. Конал Ғолиб сенинг айтган кишинг шу ерда деб, камаридан Анлуаннинг кесилган бошини олиб Кетга ирғитади, калла унинг кўкрагига келиб тегади. Шундан сўнг чўчқа тақсимлаш Конал Ғолиб қўлига ўтади. У коннахтларга жуда кам улуш беради. Чўчқа гўшти учун бўлган жанжал урушга айланиб, кўп кишнларнинг қони тўкилади.
Мак-Дато ит ўз итлиги билан қайси томонга ўтар экан, деб уни қўйиб юборади. Ит уладлар томонига ўтиб, коннахтларнинг қироли тушиб қочаётган аравага ташланганида, аравакаш итни уриб ўлдиради. Ит ва чўчқа гўшти туфайли келиб чиққан ихтилоф ҳар икки душман томон учун фожиали тугайди.