k elad i. T ik lan u v ch i issiq lik o 'z in in g k atta lig i b o ‘yich a, m uskul
qisqarganda ajralib chiqadigan issiqlikning kattaligi bilan tengdir.
ATF resintezida va pirouzum kislotaning oksidlanish jarayonlarining
aham iyati kattadir. M uskul m onoyodatsetat kislotasi bilan zaharlansa,
sut va pirouzum kislotalarining glikoliz y o ‘li bilan hosil b o 'lish in i
t o ‘xtaydi. B u holatda kechikuvchi issiq lik hosil b o ‘lishi
va ATF
resintezi, hatto kislorod yetarli b o ‘lganda ham deyarli barham topadi.
M uskullar ishi va kuchi.
Skelet m uskulining asosiy vazifasi ish
bajarishdadir. E ksperim ental va klinik fiziologiyada m uskul ishini va
kuchini bilish katta aham iyatga ega.
M uskul ishi u k o ‘targan yukning m uskul qisqarish kattaligiga
ko‘paytmasi bilan oichanadi, yani
kg/m
yoki
gramm/sm
larda ifodalanadi.
A=F.S
A gar m uskul yuksiz qisqarsa (izotonik rejim da) u holda m exanik
ish nolga teng b o ‘ladi. M uskul k o ‘tara olm aydigan darajada yuk
osilsa
va u qisqara olm asa, bu holda ham m exanik ishning qiym ati
nolga teng b o ‘ladi. Yukning kattaligi m uskulning qisqarish darajasi
va bajaradigan ishining o ‘rtasida b o g ‘lanish bor. B ir qadar o ‘rtacha
y u k b e rilg a n d a m u sk u l k o ‘p ro q ish b a ja rg a n lig i o ‘tk a z ilg a n
tajribalardan m a‘lum b o'ldi.
M uskul kuchini o ‘lchash uchun u k o ‘tara oladigan m aksim al yuk
aniqlanadi. Bu kuch ju d a katta b o ‘lishi m um kin. M asalan, itning ja g ‘
m uskullari gavda vazniga nisbatan 8-9 baravar ortiq yukni k o ‘tara
olishi aniqlangan. B ir xil sharoitda m uskul kuchi uning uzunligiga
b o g ‘liq b o ‘lmay, balki k o ‘ndalang kesim iga bogT iq: m uskulning
fiz io lo g ik k o ‘n d alan g
k e sim i, y a ’ni m u sk u ld ag i ham m a to la la r
k o ‘ndalang kesimlarining y ig ‘indisiga to ‘g ‘ri proporsional. Agar tolalar
kesim larining y ig ‘indisi qancha katta b o ‘lsa, u k o ‘tara oladigan yuk
shuncha katta b o ‘ladi.
Tolalari uzunasiga ketgan m uskullardagina fiziologik k o ‘ndalang
kesim geom etrik k o ‘ndalang kesim ga m os keladi, to lalari qiyshiq
y o tg a n m u sk u lla rd a to la la r k o ‘n d alan g k e sim la rn in g y ig ‘in d isi
m uskulning geom etrik k o ‘ndalang kesim idan ancha ortiq b o ‘ladi.
Shu sababli tolalari qiyshiq yotgan
m uskulning kuchi tolalari
uzunasiga yotgan xuddi shunday qalinlikdagi m uskulning kuchidan
ancha ortiq b o ‘ladi. M uskul kuchini topish uchun u к о ‘^Й £ oladigan
m aksim al yuk fiziologik k o ‘ndalang kesim ning к v a d s i m e tr 1 ar i
so n ig a b o 'lin a d i. k g /sm 2 h iso b id a n if o d a la n g a i a b s ^ y u t k uch
o d am n in g b o ld ir m u sk u lid a 5,9, y e lk a m u sk u lid a 8,1, ch aynov
m uskulida 10 ga teng b o ‘ladi. O dam lardagi
m uskullarning aksarisi
patsim on tuzilgan. Patsim on m uskulning fiziologik k o ‘ndalang kesimi
katta, shuning uchun ham kuchi ortiq b o 'lad i.
Do'stlaringiz bilan baham: