O. T. Alayiya, sh. Q, Q o d ir o V a. N. Q q d ir o V, sh. H. H a m r o q u lo V e. H. H a lilo y

Prolaktin -
adenogipofizning atsidofil hujayralarini ishlab chiqaradi. 
Bu gormon hazm bezlari fermentlari ta ’sirida oson parchalanadi, shuning 
uchun uni teri ostiga yoki venaga yuborish kerak. Bu gormon quyidagi 
effektlami yuzaga chiqaradi.
1. Sut bezlaridaproliferativjarayonlam i va o‘sishini tezlashtiradi.
2. Sutni hosil b o iish i va ajralishini kuchaytiradi. Proiaktan sekresiya 
homiladorlik davrida ortadi va ko‘krak bilan go‘dakni boqqanda reflektor 
ravishda stimullanadi.
3. Buyraklarda natriy va suvni reabsorbsiyasini kuchaytiradi, bu 
xol sut hosil b o iish d a muhim ahamiyat kasb etadi.
204

---

4. 
Sariq tana hosil b o ‘lishini va undan progesteronning ajralishini 
kuchaytiradi.
P ro la k tin s e k re s iy a s i g ip o ta la m u s n in g p r o ia k to s ta tin v a 
prolaktoliberin gormonlari orqali idora etiladi.
G ip o fizn in g orqa bo ‘lagi. A n tid iu re tik gorm on
(A D G ) t a ’siri 
organzmda ikki xil effektni yuzaga chiqaradi.
1. Bu gormon ta ’sirida buyrakning distal kanalchalarida suvni qayta 
so ‘rilishi ortadi, buning natijasida harakatlanayotgan qonning hajmi 
ortadi va shu bilan b o g ‘liq holda arterial bosim ham ortadi. Diurez 
kam ayib, sivdikning nisbiy zichligi ortadi. Suvning qayta so ‘rilishi 
natijasida hujayralararo suyuqlikda osmotik bosim pasayib ketadi. D is­
tal kanalchalarda suvning qayta so‘rilishida adenilatsiklaza fermenti katta 
aham iyat kasb etadi.
2.
A D G
katta dozalarda arteriolalaming torayishini, bu o ‘z navbatida 
arterial bosimni ko‘tarilishiga olib keladi. Gipertinziyaning rivojlanishida, 
A D G
g o rm o n t a ’sirid a q o n -to m ir d ev o rla ri k ate x o la m in la rn in g
toraytiruvchi ta ’siriga sezuvchanligi keskin ortib ketadi. ADG arterial 
bosim ni oshirganligi uchun uning ikkinchi nomi «vazopressin» deb 
yuritiladi. 
A D G
ning vazokonstriksiya effekti faqat katta dozalardagina 
nam oyon b o ‘ladi. Fiziologik jarayonlarda esa buning ahamiyati aytarli 
katta emas. 
A D G
uzoq muddat yetarlicha sekresiyalanmasa, qandsiz 
diabet kasalligiga olib keladi. Uning asosiy belgilari kuchli chanqash 
(polidipsiya) va siyish orqali k o ‘p suyuqlik y o ‘qotish (poliuri) -b em o r 
sutkasiga 10-20 litrgacha siyishi kuzatiladi. Bemoming bu belgilari sintetik 
vazopressin yoki hayvon gipofizi orqa b o ‘lagidan tayorlangan preparat 
yuborilganda y o ‘qoladi.
Oksitotsin.
Bu gormonning effekti ikki y o ‘nalishda namoyon bo‘ladi.
1) oksitotsin bachadon silliq muskulini qisqartiradi. Hayvonlarda 
gipofiz olib tashlansa, tu g ‘ruq qiyinlashadi va uzoq davom etadi. 
Oksitotsin normal tu g ‘ruq kechishini ta ’minlaydi (nomi ham shundan 
kelib chiqqan, oxu-kuchli, tokos - tu g ‘ruq).
2) oksitotsin laktatsiya jarayonining idora etilishida ham ishtirok 
etadi. U sut bezlarida mioepitelial hujayralaming qisqarishini kuchaytiradi 
va shu sababdan sut ajralishiga ijobiy ta ’sir ko‘rsatadi. Oksitotsinning 
qondagi miqdori hom iladorlikning oxiri va hom iladorlikdan keyingi 
davrida yuqori bo'ladi. G o‘dakni ko‘krak bilan boqilganda ham reflektor 
ravishda oksitotsin sekresiyasi ortadi.
205

---

To’qima modda 
aimashinuvmi 
kiichaytiredi
Suyak io'qirnesidan 
C a chiqishini 
kuchaytiradi
Kata bo! iz m ni kuch aytiradi
Oqsillar
parchaianishini
kuchaytiradi
Qonda Sa 
miqdorini 
kamaytiredi
Ca ning suyak to:qimasiga 
tushishini kuchaytiradi