O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Limfa sistem asining vazifalari.
L im fa sistem asining asosiy vazifa- 
laridan interstitsional b o 'sh liq d a g i oqsillar, elek tro litlar va suvni qonga 
q aytarishdan iborat. Bir k unda lim fa tarkibida k apillyarlarga filtrlangan 
100 g r oqsil interstitsial b o 'sh liq d a n qonga qaytariladi. O vqat hazm qilish 
kanali orqali so 'rilg a n k o 'p ro q m oddalar, birinchi o 'rin d a y o g 'la r lim fa 
sis te m a si o rq a li ta s h ila d i. Y uqori m o le k u la li fe rm e n tla r, a y n iq sa
gistam inaza va lipaza q onga asosan lim fa sistem asi orqali tushadi. L im fa 
sistem asi qon ketgan jo y d a n qon oqishi to 'x ta g an d an so 'n g eritrotsitlam i 
c h i q a r ib y u b o r u v c h i, b u n d a n ta s h q a r i t o 'q i m a l a r g a tu s h g a n
bakteriyalam i zararsizlantirish va. chiqarib tashlash vazifasini bajaradi. 
L im fa sistem asi lim fotsitlam i, ham da im m unitetning asosiy om illarini 
ishlab chiqarish va tashishini am alga oshiradi. B iror bir yuqum li kasallik 
paydo b o 'ls a , lim fa tugunlari b akteriya va tok sin lam i ushlab qolishi 
hisobiga y a llig 'lan a d i. Infeksiya y uqqan p o 'stlo q m od d asid ajo y lash g an
filtratsion sistem a y ordam ida sterillanadi.
304

---

X o z irg i k u n d a tib b iy o tn in g e n g y o sh y a n g i b o 'lim i b o 'lm is h , 
e n d o lim fo tera p iy ak e n g k o 'la m d a sam arali natijalar berm oqda. D orivor 
m oddalar lim fa sistem asiga yuborilm oqda. Lim fotrop terapiya davolashda 
qo'llanilm oqda.
VIII
NAFAS FIZIOLOGIYASI
N afas - m urakkab ja ra y o n lar y ig 'in d isi b o 'lib , organizm ni kislorod 
bilan t a ’m inlab k arbonat angidridini chiqarishdan iborat.
B archa tirik m a vjudotlar hayot faoliyati davom ida energiya sarflab 
tu r a d i. E n e r g iy a e s a e n e rg iy a g a b o y m o d d a la r n in g f e rm e n ta tiv
parchalanishi natijasida hosil b o'lad i. Sarflangan energiya o 'm in i to id irib
turish kerak. B u esa m urakkab ja ra y o n , b iologik oksidlanish hisobiga 
sodir b o 'la d i va energiya ajralishi bilan kechadi. O ksidlanish ja ra y o n id a 
kislorod ishtirok etsa - aerob, kislorodsiz ketsa-anaerob nafas olish deb 
ataladi. B archa um urtqali hayvonlar uchun xos holat aerob nafas olishdir. 
Bu ja ra y o n hujayralar m itoxondriyalarida kechadi.
Inson va o 'p k a tip id a nafas o luvchi h ay v o n lard a nafas quyidagi 
jarayonlam i o 'z ichiga oladi: 1. Tashqi nafas (tashqi m uhit bilan o 'p k a
alveolalari orasida havo almashinuvi); 2 . 0 'pkada gazlar almashinuvi (o'pka 
alveolalari bilan kichik qon aylanish doirasi o 'rta sid a gaz alm ashinuvi);
3. 
G azlam in g q onda tashilishi; 4. qon bilan to 'q im a orasida gazlar 
alm ashinuvi; 5 T o 'q im a nafasi (hujayra m itoxondriyalaridagi biologik 
oksidlanish).
Tashqi nafas.
N a fa s m u sk u lla ri va o 'p k a v e p tily a tsiy a si (h av o
alm ashinuvi) k o 'k ra k qafasi h ajm ining ritm ik, bir m e ’y orda o'zg arish i 
hisobiga am alga oshiriladi. K o 'k rak qafasi hajm ining ortishi nafas olish-