O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Limfa sistemasi.
Q on-tom ir sistem asidan tashqari organizm da lim fa 
tomirlari ham mavjud. Ular organizmda drenaj vazifasini bajaradi. Bular orqali 
suv, oqsillar, kolloid eritmalar, y o g 'lar em ulsiyasi, suvda erigan moddalar, 
hujayralar yem irilishidan hosil b o'lgan m oddalar qon tizimiga qaytariladi.
N erv, m iya to 'q im a sid a va terining yu za qavatidan tashqari barcha 
to 'q im a la rd a lim fa kapillyarlari bor. U lar berk x alta-shaklida boshlanib, 
kapillyarlari diam etri 10 dan lOOmkm gacha b o 'lad i. U lam ing devorlari 
oson c h o 'z ilu v ch i b o 'lib , lim fa hosil b o 'lish i kuchayganda 2-3 m arta 
kattalashishi m um kin. Bir necha kapillyarlar q o 'sh ilib lim fa tom irlarini 
hosil qiladi. Limfa tomirlari yo'llarida limfa tugunlari joylashadi va tomirlari 
bilan bir butun tizim ni hosil qiladi. T ugunlar oval shaklda b o 'lib , gurux 
b o 'lib joylashadilar. Insonda ulam ing soni 460 ta b o 'lad i. B irto m o n i sal
301

---

botiq b o 'lib , davrozasi deyiladi. Bu yerdan arteriy a va sim patik nerv 
tolalari kiradi, vena va olib ketuvchi lim fa tomirlari chiqadi. Limfa tugunlari 
lim fotsitopoez a ’zosi hisoblanadi. U ning p o 'stlo q m oddasida V-va T- 
lim fotsitlar hosil bo'lad i.
L im fa tugunlari nafaqat m exanik vazifasini bajaradi, balki biologik 
filtr hisoblanadi. Q ondagi har xil y o t m oddalar bakteriyalar, xafli o 'sm a
hujayralar, to k sin lar va y o g ' o q sillar o 'tk a z ilm a y ushlab qolinadi.
L im fa suyuqligi ikkita aso siy y o 'lla rd a y ig 'ilib ven a sistem asig a 
quyiladi. Birinchisi k o 'k ra k lim fa y o 'li, ikkinchisi b o 'y in lim fa y o 'li.
Lim faning tarkibi va xo ssa la ri
.K a tta y o sh li o d a m d a b ir su tk a d a
interstitsial b o 'sh liq q a 20 1 suyuqlik qondan o 'ta d i. U ndan 2-4 1 lim fa 
s u y u q lig i b o 'l i b , q o n - to m ir la r s is te m a s ig a q a y ta r ila d i. Q o n d a g i 
o q sillam in g 50-100% interstitsiyga o 'ta d i. Bu o q sillam in g asosiy qism i 
qon-tom irlariga qaytarilishi kerak, bunday vazifani lim fa sistemasi bajaradi.
O ch v aqtda yoki y o g 'siz ro q ovq at iste ’m ol qilgandan s o 'n g y ig 'ib
olingan lim fa suyuqligi tiniq ran g siz suyuqlik. U ning tark ib ig a hujayra 
elem entlari, oqsillari (202/1) lipidlar, postm olekulali organik birikm alar 
(am inokislota-lar, glyukoza, glitserin), elek tro litlar kiradi. Y og 'li ovqat 
is te ’m ol q ilg a n d an s o 'n g ic h ak la r lim fa su y u q lig i va k o 'k ra k lim fa 
suyuqligi ta rk ib i-o q -su t rangiga kiradi. B uning sababi uning tarkibida 
y o g ' to m c h ila ri k o 'p b o 'la d i. H ujay ra e lem e n tla rin in g aso siy qism i 
lim fotsitlarga to 'g 'r i kelib, ulam ing soni 8.109/l g a te n g . E ritrotsitlar ju d a
oz m iqdorda b o 'la d i. U lam ing soni to 'q im a la r ja ro h a tla n g a n d a ortadi. 
Trom botsitlar esa bo'lm aydi. M akrofag va m onotsitlar ju d a oz. Lim faning 
ion ta rk ib id a qon plazm asi v a in te rstitsio n al su y u q lik ion ta rk ib ig a
o 'xshash. L im fa suyuqligi tarkibida qon plazm asida m avjud qon ivishida 
ish tiro k etuvchi o m illarn in g ham m asi oz m iq d o rd a, a n tite lo la r turli 
ferm entlar bor. X olisterin va fosfolipidlar lipoproteinlar holida uchraydi.