O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

mm
sim.
!« /.g ach a ortishi m um kin.
О 'рка hajm i va sig ‘imlari.
O ’rta y oshli odam tinch turganda 500 ml 
(300 dan 800) g acha havoni nafasga oladi. Bu o ’pkaning 
nafas olish
hajmi
deyiladi. O dam 500 
m l
nafas havosi ustiga yana q o ’shim cha 3000
309

---

m l
g acha havo olishi m um kin. U shbu hajm
nafas olishning qo 'shimcha
hajmi
deb ataladi. T inch nafas olib chiqargandan so 'n g , chuqur nafas 
chiqarish orqali, yana qariyib 1500 
ml
havoni chiqarish m um kin. Bu hajm
nafas chiqarishning qo'shim cha hajm i
deyiladi.
C huqur m aksim al nafas chiqargandan s o 'n g ham o 'p k a d a yana 1000­
1500 
ml
m iqdorda havo qoladi, bu 
qoldiq hajm i
deyiladi.
Ikki tom onlam a ochiq p nevm otoraksdan keyin ham o 'p k a d a m inim al 
m iqdorda havo qoladi. Bu havo o 'p k a alv eolalarida qolib ketadi. Inson 
o 'lg a n d a n s o 'n g alveolalardan avvalroq bro n x io lalar yopishib qoladi. 
S h u n in g u c h u n k a tta o d a m la r v a tu g 'ilg a n d a n s o 'n g n a fa s o lg a n
g o 'd a k n in g o 'p k a si suvda ch o 'k m a y d i. O 'lik tu g 'ilg a n bolaning o 'p k a si 
yozilm agan va ichida havo b o 'lm a g an lig i uchun suvda c h o 'k ib ketadi. 
Bu esa sud tibbiyoti am aliyotida k atta ah am iyatga ega.
N afas hav o si, nafas olish v a nafas c h iq a rish la rn in g q o 'sh im c h a
h av o lari y ig 'in d ila r i ( 5 0 0 + 3 0 0 0 + 1 5 0 0 = 5 0 0 0 w /) 
o 'p k a n in g tirik lik
sig 'im in i
(O 'T S ) tashkil qiladi. O 'T S in so n lam in g y o sh ig a, jin sig a , 
so g 'lig 'ig a , tananing katta kichikligiga, jism onan chiniqqanligiga b o g 'liq
bo'lad i. U ning k o'rsatkichi erkaklarda (4000-5000w /) ayollarga nisbatan 
(3000-4500m/) birmuncha ko'proq (25% ) bo'ladi. O dam tik turganda O 'T S
k o 'rsa tk ic h i y o tganga yoki o 'tirg a n g a nisbatan k o 'p ro q b o 'lad i.
’ O 'p k a g a s ig 'a olishi m um kin b o 'lg a n m aksim al havo