O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

orki ven­
tral yadrosiga keladi.
Bu yadroning neyronlari oladigan axborotini katta 
yarim sharlar p o 'stlog'ining orqadagi markaziy pushtasi - som atosensor 
sohasiga ko'chiradi. Ortki venral yadroga ta ’m bilish reseptorlaridan ham 
impulslar keladi. Visseroreseptorlardan keladigan impulslar ham ortki medial 
ventral y ad ro g a kiradi. Bu adashgan nerv q orin va chanoq nervlari 
ta ’sirlanganda ortki ventral yadroda yuzaga chiqarilgan potensiallam i 
tekshirib aniqlangan (R.A.Durinyan). M iyachadan impulslar ventrolateral 
yadroga kiradi, u yerdan katta yarim sharlar po'stlog'ining oldingi markaziy 
pushtasiga, y a ’ni m otor zonasiga boradi. B a’zi m a’lum otlarga qaraganda, 
talamusning oldingi vadrolariga
visseroreseptorlardan va qism an hid biluv 
reseptorlaridan ham im pulslar keladi. Im pulslar talam u sn in g oldingi 
yadrolaridan katta yarim sharlam ing limbik sohasiga boradi.
R eseptorlam ing m uayyan guruhlaridan im puls oluvchi neyronlarning 
talam us yadrolaridagi jo y la sh ish i turli usullar bilan tekshirilgan.
135

---

J .D y u s se r d e-B a rre n m a y m u n la r u stid a ta jrib a la r q ilib , talam u s 
yadrolarining ayrim qism lariga strixnin eritm asini ingichka ignada yubordi 
va shundan keyin gavdaning teri yuzasidagi turli qism larda sezuvchanlik 
o 'zg a rish in i tekshirdi. Strixnin eritm asi qaysi jo y g a y uborilishiga qarab, 
g o h y u z s o h a s id a , g o h o ld in g i y o k i k e y in g i o y o q la r s o h a s id a
s e z u v c h a n lik o r tis h in i 
(g ip e r e s te z iy a
k e lib c h iq is h in i) a n iq la d i. 
S e z u v c h a n lik g a v d a n in g a y n iq sa q a ra m a -q a rsh i to m o n id a k o 'p ro q
buziladi. V .M auntkastl va E .X ennem an talam us orki ventral yadrosining 
tu rli q ism la rig a y u p q a e le k tro d la r k iritib , g av d a n in g tu rli q ism lari 
ta ’sirlanganda yuzaga chiqarilgan potensiallam i qayd qilishdi. G avdaning 
tu rli s o h a la rid a g i re s e p to rla rd a n k e lu v c h i im p u lsla r o rtk i v e n tra l 
yadroning turli qism lariga kirishi m ushuk, quyon va m aym unlar ustidagi 
tajribalardan k o 'rsa tib berildi. B oshning yuz qism i va oldingi oyoqlar, 
ayniqsa distal qism lari (m ay m u n lam in g barm oqlari) sezuvchanligining 
talam usdagi vakillik sohasi tana va keyingi oyo q lar sezuvchanligining 
vakillik sohaga qaraganda kengroq. Buning m a ’nosi shuki, yuz va oldingi 
o y o q la m in g reseptorlaridan im puls oladigan n eyronlar tan a va keyingi 
o y o q la m in g rese p to rlarid a n ax b o ro t olu v ch i n ey ro n la rg a qarag an d a 
ancha k o 'p ro q . G avda ayrim q ism larining yadrodagi v akillik sohalari 
q a t’iyan chegaralangan m aydonlar b o 'lm a y , qism an bir-birini qoplaydi. 
G a v d a n in g te g ish li q ism id ag i e k s tro re se p to rla rd a n sig n a l o la d ig an
n eyronlar yadroning qaysi qism lari b o 'lsa , v isseroreseptorlardan im puls 
o lu v c h i z o n a la r ham o 's h a q ism la rid a e k a n lig i y u z a g a ch iq arilg a n
p o tensiallar usuli bilan k o 'rsa tib berildi.
E ksteroreseptorlar bilan visseroreseptorlardan keluvchi im pulslar shu 
tufayli o 'z a ro ta ’sir etishi m um kin. A ks etgan o g 'riq la r ham shu bilan 
izohlansa kerak. Bu o g 'riq la r shundan iboratki, m uayyan ichki a ’zodagi 
patalogikjarayonda visseroreseptorlardan keluvchi im pulslar oqimi o 'sh a
a ’zo ustidagi teri yuzasida sezuvchanlikning buzilishiga sabab b o 'lad i.
G avdaning turli qism lari ta ’sirlanayotgani haqidagi signallam i qabul 
qiluvchi talam ik neyronlardan im pulslar katta yarim sharlar po'stlo g 'id ag i 
som atosensor sohaning turli qism lariga kiradi, bu zonada teri va m uskul- 
b o 'g 'im resepsiyasining vakilligi ham m uayyan fazoda taqsim langan 
bo'ladi.
K o 'z to 'r pardasining turli qism laridagi reseptorlaridan impuls oluvchi 
neyronlarning fazoda bir qadar chegaralanganligi lateral tizzasim on tanada 
ham qayd qilinadi. K ortiy a ’zosining turli qism laridagi reseptorlardan 
im p u ls o lu v c h i n e y r o n l a r n i n g f a z o d a s h u n in g d e k , b ir q a d a r
chegaralanganligi m edial tizzasim on tanada ham kuzatiladi.
136

---