O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

mm
dan 3 
mm
g acha b o 'lad i. Voyaga y etgan 
o dam da ikkala yarim shar p o 's tlo g 'in in g u m um iy yuzasi 1450 dan 1700 
sm?
g a c h a . K a tta y a rim s h a rla r p o 's t l o g 'i d a n 12 m illia rd d a n 18 
m illiardgacha neyron bor.
K atta yarim sharlar p o 's tlo g 'in in g tuzilish xususiyati shuki, nerv 
hujayralari ustm a-ust bir n echa qavat b o 'lib yotadi. Bu q avatlar quyidagi 
xususiyatlari bilan farq qiladi.
M olekulyar q avat degan 
I qava t
nerv hujayralari kam b o 'lib , asosan 
nerv tolalarining chigalidan tarkib topgan.
II qa va t
m ikroskopik preparatlarda yum aloq, uchburchak va k o 'p
burchak do n alar shaklidagi m ayda (diam etri 4-8 
mk)
h ujayralar qalin 
jo y la sh g a n id an tashqi d o n ad o r qavat deb ataladi.
III q a va t
d astlabki ikki qavatga nisbatan qalinroq b o 'lib , unda katta- 
kichikpiram idal hujayralar bor.
IV q a v a t
ichki d o nador qavat deb ataladi. Ikkinchi q av at kabi, bu 
qavat ham m ayda hujayralardan tuzilgan . Voyaga yetgan organizm katta 
yarim sharlar po'stlo g 'in in g b a’zi qism larida bu qavat bo'lm asligi m umkin; 
m asalan,, yarim sharlar p o 's tlo g 'in in g m otor sohasida bu qav at y o 'q .
V q a v a t
B e s n in g k a tta p ir a m id a l h u ja y r a la r id a n ib o ra t. Bu 
h u ja y r a la r n in g y u q o ri q is m id a n y o 'g 'o n o 's i q - d e n d r it c h iq ib , 
p o 'stlo q n in g yuza q avatlarida k o 'p m arta shoxlaydi. Ikkinchi uzun o 's iq
- akson katta piram idal hujayralardan oq m odda ichiga kirib, p o 'stlo q
o stidagi y ad ro larg a yoki orqa m iyaga y o 'l oladi.
VI q a v a t
m u ltifo rm q a v a t b o 'lib , u c h b u rc h a k y o k i d u k sim o n
h ujayralardan iborat.
K atta yarim sharlar p o 's tlo g 'in in g neyronlarini funksional jih a td a n
u ch ta a s o siy g u ru h g a a jra tsa b o 'la d i. S p esifik a ffe re n t y o 'lla rn in g
uchinchi neyronlaridan chiqadigan aksonlar qaysi h ujayralarda tugasa, 
o 's h a h u ja y r a la r b irin c h i g u ru h g a k ir a d i. B u h u ja y r a la r k o 'r u v
d o 'm b o q la rin in g yadrolaridan katta yarim sharlar p o 's tlo g 'ig a keluvchi 
afferent im pulslarni qabul qilgani uchun