O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

(d a vriy)
va sekin 
(tonik)
k o m ponentlarini 
uy g'unlashtirishdir.
M iyacha va katta yarim sharlar p o 's tlo g 'i o 'z a ro ikki tom onlam a 
bog'langanidan, shuningdek,, miya o'zanining retikulyar form atsiya orqali 
m iyacha ixtiyoriy harakatlarga ta ’sir ko 'rsa ta d i.
M iyacha katta yarim sh a rla r p o 'stlo g 'id a g i neyro n larn in g faollik 
holatini boshqaradi. M iyacha p o 's tlo g 'in in g m uayyan q ism lariga ta ’sir 
etilsa, katta yarim sharlar p o 'stlo g 'id a g i harakatlantiruvchi m arkazlari 
q o 'z g 'a l u v c h a n l i g i n i n g o 'z g a r i s h i s h u n d a n g u v o h lik b e r a d i. 
G M orutssining m a’lum otlariga qaraganda, m iyachaning b a ’zi qism lariga
132

---

ta ’sir etish k atta yarim sharlar p o ’stlo g 'in in g ta ’sirlanish effektlarini 
s u s a y tir a d i , b o s h q a q is m la r ig a t a ’s ir e t is h e s a bu e f f e k tl a r n i 
osonlashtiradi. M iyachadan chiqib talam us orqali katta yarim sharlar 
p o 's t l o g 'i g a k ira d ig a n im p u ls la r b o s h m iy a k a tta y a rim s h a rla r 
p o 's tlo g 'in in g n e y ro n la rig a t o 'g 'r i d a n - t o 'g 'r i t a ’sir k o 'rs a ta oladi. 
M iyachadan keluvchi im pulslar katta yarim sharlar p o 'stlo g 'ig a retikulyar 
formatsiya holatini o'zgartirish yo 'li bilan ham ta ’sir o'tkazadi. Shu sababli 
m iya ta ’sirlanganda yoki y em irilganda k atta yarim sharlar p o 'stlo g 'id a n
kortik o sp in al y o 'lla r orqali kelad ig an im p u lslar xarak teri o 'z g a ra d i. 
M iyacha olib tashlanganda yoki shikastlanganda ixtiyoriy harakatlam ing 
kortikal m exanizm i bu harakatlar hajm ini talab qilingan m iqdorga yetkaza 
o lm a y d i. S h u n in g o q ib a tid a a ta k siy a v a d ism e triy a k e lib ch iq ad i; 
harakatlar aniq b o 'lm a y , keng am plitudali, poym a-poy b o 'lib qoladi. 
N o rm ad a ish tiro k etm ay d ig an m u sk u lla r h arak at a k tlarin in g y uzaga 
c h iq is h id a q a tn a s h a d i. H a r a k a t a k tla r in in g m iy a c h a to m o n id a n
boshqarilm ayotganini k o 'rsatad ig an xarakterli sim ptom lardan biri shuki, 
ixtiyoriy harak atlar sust boshlanib, oxiriga y aq in kuchayadi.
K atta yarim sharlar p o 'stlo g 'in in g ta ’sirida yuzaga chiqadigan harakat 
aktlarini boshqarishda m iyachaning filogenetik jihatd an eng yosh bo'lim i 
- orqadagi b o 'la g in in g oldingi qism i m uhim aham iyat kasb etadi.