О. Mavlonov, Т. Tilavov, В. Aminov

orqa miya aralash nervlari
chiqadi. Har qaysi nerv 
oldingi va orqa ildizchadan boshlanadi. Orqa ildizchalar sezuvchi nervlarning 
teri, muskullar va ichki organlardagi retseptorlaridan keladigan nervlardan iborat. 
Sezuvchi neyronlar tanasi to‘planib, orqa miya yonida orqa miya tugunlarini 
hosil qiladi. Orqa miyaning oldingi ildizchalari harakatlantiruvchi neyronlarning 
aksonlaridan iborat. Nerv impulslari orqa ildizchalar orqali retseptorlardan 
oraliq neyronlarga, ulardan oldingi ildizchalar orqali ishchi organlarga uzatiladi.
Orqa va oldingi ildizchalarning sezuvchi va 
harakatlantiruvchi nervlari orqa miyadan chiqqach, 
umurtqa pog‘onasi ikki yonida qo'shilib, aralash 
orqa miya nervlarini hosil qiladi. Nervlarning har 
biri muayyan organ yoki to'qima ishini boshqaradi.
O rqa miyaning funksiyasi. Orqa miya ref- 
lektor va o‘tkazish funksiyalarini bajaradi. Uning 
reflektorlik funksiyasi kulrang modda bilan bog‘- 
liq. Kulrang moddada skelet muskullarining
66-rasm.
Orqa miyaning tuzilishi: chapda - umumiy 
ko‘rinishi, o‘ngda - har xil bo‘limlarining ko‘ndalang 
kesimi; 
I -
bo‘yin bo‘limi, 
2
- ko'krak bo‘limi,
3 -
bel bo'limi, 
4 -
dumg'aza bo‘limi, 5 - po‘sti,
6 -
oq moddasi, 7 - kulrang moddasi.

---

qisqarishini, yurak, oshqozon, qovuq, qon tomirlari, jinsiy bezlar va boshqa ichki 
organlar ishini boshqaradigan nerv markazlari bo‘ladi. Nerv markazlari juda 
ko‘p oraliq neyronlardan iborat. Ular orqali reflektor yoyi o‘tadi, retseptorlardan 
keladigan nerv signallari qayta tahlil qilinib, nerv impulslariga aylantiriladi va 
ishchi organlarga uzatiladi.
Orqa miya bel qismida tizza refleksi, ko‘krak bo‘limining yuqorisida ko‘z qora- 
chig‘ini kengaytiruvchi, dumg‘aza qismida siydik ajratuvchi reflekslar markazlari 
joylashgan. Tizza refleksi tizza qopqog‘idan pastroqda joylashgan paylarga uril- 
ganida oyoqning keskin ko‘tarilishi tarzida namoyon bo‘ladi.
Orqa miyaning o‘tkazish funksiyasi uning oq moddasi bilan bog‘liq. Oq 
moddadagi nervlar orqa miyani bosh miya bilan bog‘laydi. Orqa miyaga keladigan 
nerv impulslari o‘tkazuvchi yo‘li orqali retseptorlardan orqa miya yuqori qismiga 
va bosh miyaga o‘tkaziladi. Bosh miyadan keladigan nerv impulslari pastga 
tushadigan o‘tkazish yo‘li orqali orqa miya quyi bo‘limlari va organlarga o'tkaziladi.
Orqa miya reflekslarini bosh miya nazorat qilib turadi. Yurak, oshqozon, siydik 
pufagi, jinsiy bezlar va boshqa organlar ishini orqa miya bosh miya bilan birgalikda 
boshqaradi. Umurtqa pog‘onasi shikastlanganida, orqa miya jarohatlanganida 
orqa miya bilan bosh miya o'rtasida bog'lamsh uziladi. Jarohatlangan odam bosh 
miyasi yaxshi ishlaydi, lekin nerv markazlari buzilishi oqibatida ko‘pchilik orqa 
miya reflekslari yo‘qoladi. Jarohat olgan odam boshini qimirlatadi va chayqaydi, 
ba’zan qo‘lim harakatlantiradi. Lekin uning tanasining jarohatlangan joyidan past 
qismlari falaj boiib qoladi, oyoqlari harakatlanmaydi.