O. E. Xolmirzayev

 
5.Ansambl ijrochiligining umumiy qoidalari 
Ansamblda ijro mahoratini egallash, avvalo sozandalarning tо„g„ri о„tirishi, 
cholg„u sozini tо„g„ri ushlashi, cholg„udan tovush chiqarish mahoratini egallab 
borishi, ijro harakatlarini tо„g„ri shakllantirish hamda jamoaviy ijro qoidalariga 
tо„liq rioya etishlikni talab qiladi. 
-ijro paytida gavdani shunday tutish lozimki, toki ijrochining cholg„u asbobini 
chalishdagi barcha harakatlari uchun qulay va tashqi kо„rinish chiroyli bо„lishi; -
suyanchiqqa suyanmasdan, о„rindiqning yarmiga о„tirish, sozandaning chap 
oyoqlari о„ng oyoqqa nisbatan bir oz oldinroqda bо„lishi; 
- qо„lning cholg„u dastasiga tо„g„ri joylashishi oqibatida ijro erkinligiga 
erishish; 
-sozandalar asar ijrosini boshlashda yetakchi sozanda yoki doirachiga e‟tibor 
qaratishlari; 
-asarni chalib tugatishda ham ansambl a‟zolarining bir vaqtda tugatishlari; 
-ansambl ijrochiligida jamoaviy ijro madaniyatiga rioya qilishlari; 
-ijro vaqtida sozanda nafaqat о„zining sozi, balki butun ansambldagi cholg„ular 
tovushini eshitishi; 
-ijro uchun qulay va tо„g„ri о„tirish holatining tanlanishi ansamblning yaxshi 
sadolanishi, ijroning sifati va jozibadorligiga xizmat qiladi. 
6.Cholg„ularni sozlash 
Cholg„ularni aniq tovush manbayiga, ya‟ni kamerton, nay yoki chang 
cholg„usiga sozlash tavsiya etiladi. Mashg„ulot boshlanishidan oldin har bir 
cholg„uning aniq sozlanishi orqali ansambl sozining unison sadolanishiga 
erishiladi. Dastlabki mashg„ulotdan boshlab rahbar cholg„u sozlarining aniq 
sozlanishiga e‟tibor qaratishi va har bir ijrochidan ham shuni talab qilishi lozim. 
Musiqiy 
ma‟lumoti 
bо„lmagan 
sozandalarning cholg„ularini 
dastlabki 
mashg„ulotlarda rahbarning о„zi sozlab berishi va sekin-asta sozandani cholg„usini 
о„zi sozlashga о„rgatishi kerak. 
Ma‟lumki, о„zbek xalq cholg„ularining deyarli barchasi (puflab chalinadigan 

---

20 
cholg„ular hamda tanbur, dutor, qonun, changdan tashqari) teri parda bilan 
qoplanadi. 
Bunday cholg„ularni sozlashda xonaning iqlimi ham rol о„ynaydi. Xalq 
cholg„ularidan kо„pchiligining sozlanishi xarrakning tо„g„ri joylashishiga ham 
bog„liq bо„ladi. Ochiq simlar sozlanib, oktava tovushi tekshirilganda sof oktava 
tovushini bermasa, xarrak oldinga yoki orqaga surilib kerakli tovushning hosil 
qilinishiga erishiladi. Oktava tovushi, ochiq sim tovushidan balandroq eshitilsa 
xarrak dastaga nisbatan oldinga, pastroq eshitilsa shuning teskari holati 
qо„llaniladi. Barcha cholg„ular yuqorida kо„rsatilgan talablar asosida sozlanishi 
ansamblning unison, sof eshitilishiga xizmatqiladi.