O. E. Xolmirzayev

 
II-BOB 
1. Urma musiqiy cholg„ular 
Bu cholg„ular turiga doira, nog„ora, qayroq, safoil, chindovul, tavlak, qoshiq,sagat 
(tarelka) kiradi. Har bir cholg„uning о„ziga xos jarangi, sadolanishi, kо„rinishi va 
ijro usullari mavjud. Urma musiqa cholg„ulari juda qadimiy bо„lib, ulardan о„zbek 
xalqining tо„y marosimlarida, bayramlarida ochiq va yopiq joylarda (xonalarda, 
saroylarda) yakka hamda ansambl shaklida keng foydalanilgan. Hozirgi kunda ham 
о„zining qadimiy kо„rinishini deyarli saqlab qolgan milliy cholg„ularimizdan biri 
doiradir. 
DOIRA 
halqasimon shaklda bо„lib, uzum (zang) 
tanasidan, klyon, yong„oq, tut, о„rik va boshqa qattiq 
daraxtlardan egma holda yasaladi. Diametri 37-45 
santimetr bо„lib, asosan toy terisi yoki buzoq terisi 
bilan qoplanadi. Gardishning ichki qismida jarangni 
saqlab qoluvchi kichkina halkachalar 2, 2,5 santimetr 
oraliqda joylashtiriladi. Doiraning boshqa о„zbek 
cholg„ularidan farqi (nog„oradan tashqari) olovda 
qizdirilib sozlanadi, ya‟ni jarangdorligi oshiriladi. Arxeologlarning qidiruv ishlari 
jarayonida topilgan qazilma boyliklardan bizga ma‟lumki, doira (buben) bizning 
asrimizgacha bо„lgan II asrda ham mavjud bо„lgan. 
О„rta Osiyoda u bundan 2000 yil oldin paydo bо„lgan. Doira hozirgi kunda ham 
о„zbek 
xalq cholg„ulari orasida alohida о„ringa tutadi. U yakka holda yoki ansambl 
kо„rinishida ijro etiladi. Shunisi quvonarliki, hozirda faqat doirachilardan tashkil 
topgan ansambllar kо„paymoqda. Misol tariqasida Elmurod Islomov, Husan 
Nosirovlar rahbarligidagi doirachilar ansambllarini keltirish mumkin. 

---

21 
Doira imkoniyati juda keng cholg„ulardan hisoblanadi. Akademik Yunus 
Rajabiy maqomlarimizni notaga olgan vaqtda doira usullarini yozish uchun bitta 
nota chizig„idan foydalangan. Hozirda esa doira usullarini tо„liq notaga tushirish 
va kelajak 
avlodlarga tо„liq qoldirish maqsadida tо„rtta nota chizig„idan foydalaniladi. Bu esa 
har bir qо„l va barmoqlar uchun alohida usullarni, chо„zimlarni belgilash imkonini 
beradi. Doirachilik maktabi asosan ustoz va shogird an‟analari orqali rivojlanib 
bizgacha yetib kelgan. Bunga misol qilib ustoz doirachilardan Usta Olim Komilov, 
Tо„ychi Inog„omov, G„ofir Azimov, Qahramon Dadayev, Odil Kamolxо„jayev, 
Elmurod, Xolmurod, Dilmurod Islomovlar va Hasan Azimovlarning xizmatlarini 
alohida qayd etish mumkin.