No‘monxo‘jayev A. S. (guruh rahbari); Fattohov M

p
n
W
Zm
A Z m
M c





(32.4)
10 — Fizika, 3- qism
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 4 6
Yadro fizikasida zarralarning massasi massaning atom birligi
(m.a.b) da ifodalanadi. Massaning atom birligi uglerod - 12 izotopi
atomi massasining 1/12 qismiga teng:
12
27
6
1
12
1m.a.b
(
)
1, 66 10
kg.
M
C




Yadro fizikasida energiyani elektronvoltlarda hisoblash qabul
qilingan. Massaning atom birligi elektronvolt birligi bilan quyi-
dagicha bog‘langan:
8
19
27
16
6
19
3 10
, 1eV
1, 6 10
J,
1, 66 10
9 10 J
1
931, 5 10 eV
931, 5M eV.
1, 6 10
J / eV
c



 



 





m/s
m.a.b
Shu sababli 
Δ
M m.a.b ga to‘g‘ri keluvchi energiyani hisoblash
quyidagi
m.a.b. 931, 5M eV / m.a.b.
W
M

 

(32.5)
formula asosida amalga oshiriladi. Yadroning bog‘lanish ener-
giyasining kattaligi haqida shunday misoldan quyidagicha xulosa
chiqarish mumkin. 
9
4
1g Be
hosil bo‘lishida 
11
= 1,48 10
Q

kal
energiya ajraladi. Bu energiya son jihatidan 21 t toshko‘mir bir
vaqtda yonganda ajraladigan energiyaga teng bo‘ladi. Bu degan so‘z,
yadroning bog‘lanish energiyasi haddan tashqari katta ekan.
Bog‘lanish energiyasini neytral atomlarning massalari orqali
ifodalash mumkin. (32.4) ifodaning qavs ichidagi birinchi va
uchinchi hadlariga 
Zm
e
hadini qo‘shsak, unda hech qanday
o‘zgarish sodir bo‘lmaydi, faqatgina ifoda neytral atomlarning
massalari orqali ifodalanadi, ya’ni 
m
p
o‘rniga vodorod atomining
M
H
massasi va 
M o‘rniga o‘rganilayotgan yadroga ega bo‘lgan neytral
atomning 
M
a
massasi qo‘yiladi, xolos:
2
[
(:
) (
)
]
[
(:
)(
)
] 931, 5(M eV ).
n
n
a
a
W
ZM
H
A Z m
M c
ZM
H A Z m
M










(32.6)
Jadvallarda yadrolarni emas, balki atomlarning massalari
keltirilgan bo‘lganligi uchun (32.6) formuladan foydalanish
qulaydir.
Bitta nuklonga to‘g‘ri keluvchi yadroning bog‘lanish energiyasiga
yadroning solishtirma bog‘lanish energiyasi
yadroning solishtirma bog‘lanish energiyasi
yadroning solishtirma bog‘lanish energiyasi
yadroning solishtirma bog‘lanish energiyasi
yadroning solishtirma bog‘lanish energiyasi deyiladi:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1 4 7
2
2
[
( –
)
–
]
[
(:
)
( –
)
–
]
[
( –
)
–
]• 931, 5
[
(:
)( –
)
–
]• 931, 5
(M eV)
(32.7)
p
n
n
a
p
n
n
ZM
A
Z m
M c
ZM
H
A
Z m
M c
A
A