No‘monxo‘jayev A. S. (guruh rahbari); Fattohov M

n
BC
x

  

(11.2)
va
α
burchakning kichikligini e’tiborga olsak, ya’ni
0
tg
desak,
=
2n
x


  
(11.3)
kelib chiqadi.
Shuningdek, navbatdagi yorug‘ dog‘ 
C nutdadan xuddi
shunday 
X masofalarda kuzatilishini fahmlash qiyin emas. Demak,
polasalar bir-biridan bir xil masofalarda kuzatilar ekan.
(11.3) ifodadan quyidagi mulohazalar kelib chiqadi: 
α
burchakning ortishi bilan polosalar orasidagi masofa kamayadi,
aksincha, 
α
burchakning kamayishi bilan interferension polosalar
surilib yo‘qola boshlaydi. 
α
burchak kattalashtirilib ~1
0
ga yetganda,
polosalar bir-birini yopadi va interferension manzara yo‘qoladi.
Ponasimon parda yana aniq rangda yorug‘lik bilan yoritilsa, polosalar
ham xuddi shu rangda takrorlanadi. Aksincha, oq yorug‘lik holida
polosalar turli ranglarda bo‘ladi
Ponasimon pardada interferensiya kuzatilishiga yana bir yaqqol
misol Nyuton halqalarini kuzatishidir. Nyuton halqalarini kuzatish
uchun quyidagi optik qurilmadan foydalaniladi. Yassi parallel shisha
plastinka ustiga egrilik radiusi yetarlicha katta bo‘lgan yassi qavariq
linza joylashtiriladi. Agar biror yorug‘lik manbayidan parallel nurlar
50- rasm.
50- rasm.
50- rasm.
50- rasm.
50- rasm.
C
R
B
D
d
linzasining yassi sirtiga tik tushi-
rilsa, linza va shisha plastinka
orasidagi havo qatlamidan qayt-
gan va o‘tgan nurlar o‘zaro ko-
gerent bo‘lib, bir-biri bilan
interferensiyalashadi. Yoruglik tik
tushgani tufayli konsientrik
yorug‘ va qorong‘i halqalar kuza-
tiladi. Hosil bo‘lgan halqalar
radiyusini aniqlaylik. 50- rasmdan
ko‘rinadiki,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

5 2
2
2
2
2
2
2
(
)
2
2
,
r
R
R
d
R
R
Rd
d
Rd








(11.4)
bunda 
d juda kichik bo‘lganligi uchun 2Rd ga nisbatan d 
2
kattalikni
e’tiborga olmadik.
Bu formuladan:
2
2
.
r
R
d

(11.5)
Linzaning yassi sirtiga tushayotgan yorug‘lik
B va D nuqtalardan
qaytib kogerent to‘lqinlarni hosil qiladi va ular qo‘shilib
interferensiyalashadi. 
B va D nuqtalardan qaytgan kogerent to‘lqinlar
orasidagi yo‘llar farqi:
0
2
2
d

 

. (11.6)
Yorug‘lik nuri 
D nuqtadan qaytganda fazasi 
π
ga o‘zgaradi va
qo‘shimcha 
0
2

to‘lqin uzunligini yo‘qotadi. Nur optik zichligi
katta bo‘lgan muhitlardan qaytganda shunday hodisa kuzatiladi va
buning isboti oliy o‘quv yurti dasturlarida ko‘riladi.
(11.5) ni e’tiborga olib, (11.6) ifodadan:
2
0
2
r
R

 

.
(11.7)
Interferensiyaning minimumlik shartidan
2
0
0
2
2
(2
1)
r
R
m





yoki
0
2
2
r
mR


.
(11.8)
ifodani hosil qilamiz. (11.8) ifodadan qorong‘i Nyuton halqalari
radiusini aniqlash mumkin. (11.8) tenglamada havo qatlamining
absolut sindirish ko‘rsatkichi 
n=1 bo‘lgani uchun, n formulada
ishtirok etmagan. Agar linza plastinka oralig‘i biror suyuqlik bilan
to‘ldirilsa (
n>1), (11.8) ifoda
0
2
2