Нигинахон шермухамедова

to‗plam
va 
kattalik
farqlanadi.
MIQDOR
To‗plam
 
Kattalik
 

---

435 
Miqdor
– narsa yoki jarayonni tavsiflovchi to„plamlar va kattaliklar 
yig„indisi. Miqdor – predmet muayyan xossasining namoyon bo„lishi, intensivligi 
darajasi. U sifat jihatidan o„xshash xossalar yoki butunning qismlarini taqqoslash 
yo„li bilan aniqlanadi. 
Miqdor
sifat jihatidan bir jinsli hodisalarning muayyan ob‟ektiv 
ko„rsatkichi bo„lib, u mazkur hodisalarning kattaligini, mavjudlik muddatini va 
umuman hodisa yoki uning ayrim tomonlari rivojlanishining faollik darajasini 
tavsiflaydi.
Miqdoriy munosabatlar sifatga bog‗lanmasdan aniqlanishi mumkin. 
SHuningdek, miqdor turli predmetlarning ayrim umumiy xossasi sifatida, 
predmetlarni sifat jihatidan tenglashtiradi. SHu ma‘noda miqdor sifatning ziddidir. 
Ammo predmetning sifat xususiyatini mavhumlashtirish sifat jihatidan har xil 
tuzilmalarni o‗rganishga tadqiqotning miqdoriy metodlarini jalb qilish imkonini 
beradi. Masalan, o‗lchash taqqoslashning o‗rganilayotgan ob‘ektning miqdor 
ko‗rsatkichlarini aniqlovchi ayrim ko‗rinishi sifatida, sifat haqida aniqroq xulosa 
chiqarish imkonini beradi. Matematikada miqdoriy munosabatlar son, qiymat, 
funksiya, to‗plam tushunchalarida ifodalanadi. Hozirgi zamon fani aniq matematik 
apparatdan foydalanib, mikrodunyoning teran qatlamlariga kiradi, Olamning 
cheksiz makonlarini tadqiq etadi. Matematika tabiat va jamiyatni o‗rganishning 
samarali vositalaridan biriga aylangan.
To‗plamlar va kattaliklarni ifodalash uchun odamlar qadimdan sonlardan 
foydalana boshlaganlar. Matematikaning rivojlanishi bilan sonlarning yanada 
murakkabroq sistemalari paydo bo‗ladi (butun, ratsional, moddiy, kompleks, 
giperkompleks sonlar va sh.k.). Ularning yordamida rang-barang (tartibga solingan 
va tartibga solinmagan, chekli va cheksiz, zich va nozich va b.) to‗plamlar va 
(skalyar, vektor, tenzor, intensiv, ekstensiv va b.) kattaliklarni farqlash, tavsiflash 
va tuzish imkoniyati paydo bo‗ladi. 
Aristotel o‗z vaqtida to‗plamlar diskret, kattaliklar esa uzluksiz deb 
hisoblagan bo‗lsa, keyinchalik bunday qarama-qarshi qo‗yish nisbiy ekanligi – 
diskret kattaliklar ham, uzluksiz (sanoqsiz) to‗plamlar ham bo‗lishi mumkinligi 
aniqlandi. 
O‗rganilayotgan kattaliklarning aniq son qiymatlarini topish fanda ulkan 
ahamiyatga ega.
Ammo kuzatilayotgan hodisalarning miqdor tomonini son bilan ifodalashga 
biz doim ham qodir emasmiz.