Neftgaz geologiyasi va geokimyosi

"Neftning fizik xossalari. Neftning asosiy fizik xossalariga uning zichligi, qovushqokligi, sirt taranglik kuchlari, neftning optik faolligi, neftning qotishi va erishi, issiqlik beruvchanlik xususiyatlari, siqiluvchanligi, geologik xususiyati, elektr xususiyati, molekulyar massasi, neftni issiqlikdan kengayish xususiyatlari, hajm koeffitsiyenti, sirt taranglik kuchlari, neftni kirishishi, neftni toʻyinganlik bosimi, issiqlik xossalari, optik hususiyatlari va boshqa xossalari kiradi.
Neftning eng muhim xossalaridan biri uning zichligi boʻlib, bu xususiyat uning tarkibiga kiruvchi birikmalar - smola, asfalten va unda erigan gazlar miqdoriga bogʻliq. Neft - tabiatda suyuq holda uchraydi. Neftning rangi odatda qora yoki qoʻngʻir boʻlib, undan kerosin hidi keladi. Neft suvdan yengil otabek ,,,boʻlib, 0,75-0,99 g/sm³ ga teng. Yuqori zichlikka ega boʻlgan neft konlari Surxondaryo neft va gaz viloyatidash Amudaryo (0,982 g/sm³), Mirpyudi (0,963 g/sm³) kabi koyʻlarida _?mavjud. Qatlam xolatidagi neft zichligi erigan gaz mavjudligi tufayli yer yuzasidagi neft zichligidan biroz kichik boʻladi. Bosim oshishi natijasida neftning zichligi kamayib boradi, lekin bosim neftning gaz bilan toʻyinganlik bosimidan oshgandan keyin zichlik x,am osha boshlaydi. Agar neftning tarkibida kup mikdorda azot yoki karbonat angidrit erigan bulsa, u qolda bosim oshishi natijasida neft zichligi ham oshishi mumkin. Misol uchun: Surxondaryo neftgaz viloyatining aksariyat nefglari yuqori qovushqoq bulganligi uchun ularning zichligi ham katta (Masalan: Lalmikor, Mirshodi, Amudaryo, Kokayti, Xaudag va boshqa konlar). Agar uglevodorodlar asosan yengil fraksiyalardan tashkil topgan bulsa, bu uning afzalligidir. Buxoro-Xiva neftgazli viloyatining neftlari tarkibida yengil fraksiyali birikmalar juda kup (Masalan; Gʻarbiy Yulduzqoq, Janubiy Gʻarbiy Yulduzqoq, Qaraulbozor-Saritosh, Shoʻrchi, Oqjar, Karim,Oʻrtabuloq, Koʻkdumaloq va boshqalar).
Qonushqoqlik deb - suyukdikning bir qatlamdap ikkinchi (bir kdtlamga pisbatan siljishiga qarshilik kursappi k,obiliya giga aytiladi. K,ovushk,okdik dinamik |harakatdagi holat uchuy] na kinema gik | ginch holat uchuy] gurlarga buliiadi. Dinamik qovushkoklik I yem yuzali yeuyuqdik qatlamini 1 sm ga I sekund gezlik bilap kuchirish uchuy kursatgan qarshilik kuchi bulib, puaz (Santi puaz)da ulchanadi
Kinema!ik qovushkokdik - suyukdiknipg dinamik kovushkrkdigini uping solishtirma ogʻirligsha nisbatan bulib stoksda ulchanadi. Uping ulchov birligi m²ye¹ ski sm² s ʻ(1sm²-sʻ-1St). Neft va nefg mahsulotlarining qovushqokdigi viskozime grda ulchanadi 5-jadval ayrim nefg maxeulotlarinipg kinsmatik kovushqokdigi berilgan.
5-jadval.
Uzbskiston Rsspublikasi xududidagi ayrim

koplarning nsftlarini kinsmagik qovushqoqpigi
Nomi	V (Ci), quyidagi haroratlarda
	2()"S	50"S
Umid kopi nefti	21.2	6,73
(Buxoro Xina peftgaz viloyati)
Shnmo 1IY Urtabulok, koni nefti	17,4	6,74
(Buxoro Xiva nefg gaz viloyati)
Xujaobod kopi nefti
(Farkopa pefʻ1 va gaz xavzasi)
VII-yurizopt	28,3	13,0
VIII gorizont	1,72	1,26
Solyar MOYI	5,0-9 (30"S da)	-
Vaznlnn moyi	4,0 5,KZO°Sda)
Aviatsia moyi		20(100"S da)
Transformator moyi	ZOdan kun emas	-

Suyuk, uglevodorodlarda qovushqoqlik bosim ortshpi bilan kupayib, harorat koʻtarilishi bilap kamayadi. Gazsi- mon uglevodorodlarda esa harorat oʻsishi bplan kovushkok,- lik \ar bir gaz uchun malum bir bosimgacha oshib boradi harorag iny chegaradap oshgapda qovushqokdik kamayadi. Gaz simop yilevodorodlarpshp qovugpqokdsh i boshqa bir xi)

sharoitlarda uglevodorodsiz gazlar qovushqokligidap Pokori boʻladi. Qovushqoqlik -alkanlar - arenlar - piklanlar kagori buyicha oshib boradi. Kupgipa nsft va nsft ma\sulotlari soviganda ularning tarkibidagi birikmalar (asfalten, parafin, serezinlar)nish kristallanishi yoki keshulyasiyalanishidap kalloid eritmalar hosil boʻladi. Shuningdek nsft qovushqokligi erigan gaz tarkibi va qapday gazlar eriganligiga bogʻliq. Masalan, agar neftda lot gazi kun erigan bulsa, qovushqokdik ortali va yi yuvodorod gazlari erigan bulsa qovushkoklik kamayadi.
Mugloq qovushqokdik (XBS) gizimida puazda ulchanadi. Uni oʻlchami
g 1 dn ■ sek 2 I
[/1J = — = 2 sm ■ sek
sm~
SI tizimda MPas (millipaskal sekund neftni galkik.otida mugloq kura solishtirma qovushqoklik shnlatiladi. Solishtirma qovushqokdik deb berilgan guyuqlikni mugloq qovushqoqligi nisbatiga aytiladi.

//o
Solishtirma qovup1qokdikpi vizkozimetr kurilmasi yordamida aniklanadi. Aniklash suyukdikni kapillyar idishdan oqim tezligiga asoyelangan.
Suyuqlikni qovushqokdigi uni haroragiga bogʻliq. Psftni qovushqoqligi Engler viskozimetrida grddusda (RV) ulchanadi.
Neftni mutloq qovushqoqligini // uni zichligi r la nisbatidagi kinematik qovushqokdigipi aniklaymiz.
Neftni shartli gradus VU ifodalangan solishtirma kovushqokdigi kinemagikka quyidagicha oʻtkaziladi.
U = 0,073 G¹ V U + — — • --
ʼVU sek