Neftgaz geologiyasi va geokimyosi

Gilsonit
2	Tabiy (AQSH)	1,006	61,0	8,1
3	Oʻta yumshoq (AQSH)	1,011	55,5	10,0
4	Oʻtn qattiq (AQSH)	1,057	24,5	167
5	(Suriya)	1,104		20,0
6	Kuba	1,170	18,0	26,0
7	Gragalitlar
8	Kuba	1,157	17,4	40,0
9	Tripidir	1,156	14,8	40,0
10	Kolorado	1,160	0,8	47,4
1 1	Okidxomi	1,184	0,4	51,4

Gragalitlar zichligi 1,15-1,18 g/sm³ gacha bo‘lgap qagtiq, juda mo‘rt asfaltitlardir. Erish vaqtida sezilarli parchalanadi. Asosiy massasini asfaltenlar tashkil etadi. Ular gilsonitlardan kimyoviy tarkibida vodorodni kamligi bilan farq qiladi.
Pirobitumlar deb - qizdirilganda ko‘kish, oqish neftga o‘xshash mahsulot beradigan moddalarga aytiladi. Bu guruhga yonuvchi slanesni har xil turdagi ko‘rinishlari (navlari), bitumli ko‘mirlar va h.k.
Hozirgi kunda pirobitumlar kelib chiqishi net bilan bogʻliq boʻlgan, ammo organik eritmalarda erimaydigan metomorfizm jarayoniga uchragan minerallar deb ataladi. N.A. Orlov va V.A. Uspenskiylar pirobitumlarni keritlarga, elipiritlarga va antraksolitlarga ajratadi.
Keritlar - bitumli xususiyagini yuqotgan mine­rallar. Tashqi kurinishidan bitumli kumirga uxshaydi. U i ing asosiy massasini keroten va karboidlar tashkil kpladi. Kam mikdorda asfaltenlar va moylar bulishi mumkin. Keritlarni albertitlar va impsonit; larga bulishadi. Ularni urtasidan chegara utkazish mumkin emas, sababi elemsngar tarkibi va fizikaviy xususiyatlari bir- biriga juda yaqin.
Albertitlar - qora va qo‘ngʻir rangli keritlardir. Ular yaltiroq, chigʻanoqsimon sinimli, qattiqligi 2-3 ga teng.
Albergitlarga xos xususiyatlari:

1. 
   erish xususiyati yo‘qligi;
   
2. 
   oltingugurtli uglevodorodda va boshqa organik erituvchilarda juda kam miqdorda erishi;
   
3. 
   zichligi 1,08-1,175 g/sm³;
   
4. 
   kislorodli miqdori 3% dan kam bulishi,
   
5. 
   qo‘lsiz koksni miqdori 25-30%.
   

Impsonitlar - kimyoviy tarkibida karboidlar ko‘p va yuqori kokslanishga ega boʻlgan, organik erituvchilarda erimaydigan qora rangli, mo‘rt, chigʻanoqsimon siniqli keriglardan iborat.
Elkeritlar - bitumlarni nurash mahsuloti, tarkibida yuqori miqdorda kislorod bor. Tashqi ko‘rinishi va ishqorni qoʻngʻir rangga oʻzgarishi qoʻngʻir ko‘mirga o‘xshaydi. Ammo yotish sharoiti qoʻngʻir koʻmirdan farq qiladi.
Antraksolitlar - karbonizatsiyalashgan koʻmirga aylangan bitumlarni yuqori mahsulotlari. Tashqi ko‘rinishi va fizikaviy xususiyatlari antratsitga o‘xshaydi. Asosan karboidlar yoki erkin uglerodlardan tarkib topgan. Antraksolitlarni N. A. Orlov va V. A. Uspenskiylar besh guruhga boʻlgan:

1. 
   quyi antraksolitlar;
   
2. 
   yuqori antraksolitlar;otabek
   
3. 
   shungitlar;
   
4. 
   okiskeitlar
   
5. 
   tuxolitlar.
   

Quyi antraksolitlar - tashqi ko‘rinishidan antra­sitga o‘xshash, qora va moʻrtdir. Mineral tarkibida yuqori mikdorda, yaʼni 4,8%gacha vodorod bor.
Yuqori antraksolitlar - xususiyati jixatidan an­tratsitga juda oʻxshash, qattiq, qora mineraldir. Tarkibida 97,2% gacha uglerod va 1-2% vodorod bor.
Shungitlar - kimyoviy jihatidan uglevodorodga yaqin bo‘lib, uning 98% uglevodoroddan iborat. Qattiqligi 3-4 atrofida bo‘lib, yaltiroq, chig‘anoqsimon siniqli, odatda kvars va kalsit bilan birga uchraydi.
Kiskeitlar - katta miqdordagi oltingugurtli, yuqori karbonsizlashgan antraksolitlardan iborat. Rangi qora, yaltiroq, moʻrt zichligi 1,6 -1,7 g/sm³. Yonmaydiham, erimaydi ham, tarkibida 15-40% oltingugurt, 53-76% - vodorod, 1% azot, 8,5% kislorod, 0,5 -1,0% kul bor.
Kiskeitlar genetik jihatidan yuqori oltingugurtli asfaltitlar bilan bog‘liq.
Tuxolitlar - pegmatitli tomirlarda uchraydi. Yuqori zolli va uran oksidlariga yoki noyob elementlarga boy. Rangi qora, tez sinuvchan va oson kukunga aylanadi.
N.A.Orlov va V.A.Uspenskiylar tuxolitlarni uran karbiditi (karburanlar) va noyob metallardan (karbotser- lardan) taxmin qilishadi.