Neftgaz geologiyasi va geokimyosi

Nsftning reologik xususiyaglari. Neft tarkibidagi ogʻir uglevodoroddarning mikdori, zichligi va qovushqokdik xususiyatlari bilan bir qatorda reologik xususiyatlarga ham la. Reologiya-grekcha ʻrheosʻ-oqim, ʻlogosʻ-urganish suzi dan olingan bulib, qovushqoq yoki plastik modsalarning OK.ISH davrida buladigan qaytmas deformatsiyasini urganadi.
Reologiya xossalariga ega bulgan suyukdiklarni popyuton suyukdiklari deb ham yuritiladi. Nonыoton suyukdiklarining qovushqokdigi harorat, bosim va urinma kuchga bogʻliq bulib, tezlik gradiyentiga tugri proporsiopal buladi.
Neft hajm koeffitsiyenta qatlam ichidagi va yer yuzidagi neft hajmlarining nisbati bilan anikdanadi.




qatlam imi

/V

yer yuzasi

bu yerda: V^_1T,_{I1M |(Ch]1} - qatlam ichidagi neft xajmi;

V_ep yu-isi ~ ^yeR yuzidagi erigan gazdan xolis bulgan neft hajmi.
Qatlam holatidagi neft hajmi yer yuzidagi erigan gazdan xolis bulgan neft hajmidan katta, shuning uchun ham nsftning hajm koeffitsiyenta birdan katta buladi.
Neft kirishishi deb neftni qatlam ichidan yer yuziga olib chiqqanda qanchalik oʻzgarishini foiz hisobida kursatadi, yaʼni
0= (b-1 )/b * 100
Odatda neftni kirishishini laboratoriya usullari bnlan anikdanadi. Neft kirishishi 10-40% larni tashkil qilishi mumkin.
Neftning tuyinganlik bosimi deb, izotermik ksngayish jarayonida neftdan erigan gaz ajralib chiqishi boshlangan maksimal bosimga aytiladi. Tuyinganlik bosi­mi R_t/J asosan neft va erigan gaz hajmlari nisbati, gaz garkibi va qatlam harorati bilan bogʻliq. Gaz tarkibidagi neftda yomon eriydigan modsalarning kupayishi tuyinganlik bosimi ortishiga olib keladi. Ayniqsa azot I azi kup bulsa, tuyinganlik bosimi juda yuqori buladi.
Quyida neftning fizik kursatkichlarini yaxshi tushuntirish maqsadida 8-10 jadvallar orqali Uzbekisgon- dagi neft koilari hududlaridagi iyeftlarning fizik xos- salarini kursatkichlari berilgan.
8-jadval.
Buxoro-Xiva nsftgaz viloyatidagi konlar nsftla- rining fizik koʻrsatkichlari

Konlarning komi	Uyum yoki gorizont	Zichligi, g/sm^1	Kovushkok- ligi mPa s.	Nef 1 ni qayta xisob- lash koef fitsiyentp, %
Gʻarbiy Toshli	XSH-gorizopt	0,984	6	0,909
Gʻarbiy Toshli	XVa-gorizosh	0,894	1,6	0,909
Gʻarbiy Yulduzqok	XSH-gorizonz	0.870	1,30	0,654
Gʻarbiy Yulduzkoq	XVa-gorizont	0,85 1	1,7	0,740
Janub.-Gʻarbiy Yulduzqok	XP1b-gorizont	0,776	0,35	0,600
Sharqiy Toshli	XN-gorizont	0,91 1	5	0,819
Sharqiy Toshli	XSH-gorizont	0,901	8,8	0,819
Sharqiy Toshli	XV-yurizont	0,894	4,1	0,73
Shimoliy Urgabuloq	XU-gorizont	0,887	2.7	0,84
Jarqoq	XIII gorizont	0,826	1,23	-
Jarqoq	XV gorizont	0,841	1,35	-
Oqjar	XV-gorizont	0,878	5.28	-
Oqjar	XVI-gorizont	0,912	5.28	—
Gazli	XSH-gorizont	0.821	0.64
Qorovulbozor-Saritosh	XSH-gorizont	0,776	1,16	-
Qorovulbozor-Saritosh	XV-gorizont	0,893	2,40
Umid	XV-gorizong	0,891	1,17	0,909
Shurchi	XV-gorizont	0,878	1,72
Shurchi	X V [-gorizont	0,895	1,70	-
Shurchi	XVII-gorizont	0,881	1,70	-
K.URU*.	XVHP+XVriP-i.	0,866	1,28	0,91
Qoraxitoy	XV-gorizont	0.881	2,10

9-jadval.

Surxondaryo neftgaz viloyatidagi konlar iyeftlarining fi-
zik kursatkichlari.

Konlarning nomn	Uyum	Zichligi, g/sm^4	Qovushk,- okdigi mPa s.	Nef gni kasha hisoblash koeffi- SISNTI bIrlik ul ushi da, %
Lalmikor	1 IV goriizont	0,9	3,5	0,882
Kokayti	1+P+Sh-gorizont	0,94	129	0,841
Xaudag	I IV - gorizont	0,945	40	0.89
Amudaryo	I+II+111-gorizont	0,98	30	0,97
Kosh tar	1+I+Sh-gorizont	0,98	30	0,95
Mirshodi	1+P+Sh-gorizont	0,963	63,5	0.932

10-jadval.
Fargʻona neftgaz viloyatidagi konlar nsftining fizik
kursatkichlari

Koplarnint NIMI	U yum	Zichligp. g/sm^1	Kovu Sh KOK- HUTH mPa-c,	Neftni qayta hisoblash koeffitsi- yenti, %
1 srgachn	KKS		1,6	0.805
Gertchn	V-gorizont	0,829	1,6	0,91
1 srgachi	VII-gorizont	0,837	1,6	0,835
Kosopsoi	Sh-gorizont	0,825	1,24	0.9
1 1(ʻL|YUNTOSH	RS +1n 111-gor.	0.843	5	0.9
1 1<>L VO HTOI1I	IV+V+VI-rop.	0,853	4	0.9
1 loʻlllOlilOJII	Vll+VIII-ropin.	0,853	4	0,91
Andpjon	KKS 4-1-goriz.	0.865	3	0,9
Andijon	V-gorizont	0,837	2.2	0.873
Ap in j on	VII-gorizont	—	—	0,935
Japubiy Oyaa- mushuk	1a+1-gorizont	0,83	2.5	0.85
Janubii Ola- mushuk	16-gorizont	0.84	2.5	0,85
Japubiy Ola- mushuk	KKS	0,843	2,3	0,88
Janubii Ola- mushuk	III-gorizont	0.86	4	0,92
Japubiy Ola- mugpuk	V+VI+VII-rop.	0.853	1.48	0,92
Japubly Ola- mushuk	XVIII-gorizont	0,858	2.35	0.9
Janubii Ola- mushuk	XlX+XXll-rop.	0,815	1.2	0.9
Shaxrixon Xujaobod	BRS+1 gorizont	0,855	3	0.985
Shaxrixon Xujaobod	Sh-gorizont	0,863	4.8	0,909
Shaxrixon Xujaobod	XX+X XII-gorizont.	0.809	0,9	0.7
1 ll.IXpiiXOH Xujaobod	XXSH-gorpzont	0,83	0.8	0.85
Shaxrixon Xujaobod	XX VIII gorizont	0,83	0,8	0.84
Xujaobod	Sh-gorizont	0,875	4,8	0,7
Xujaobod	VII-gorizont	0,830	4,0	0.76
Xu jaobod	Vni-gorizon g	0,858	6,05	0,7
||)Ch 1 on	Ia+1+KKS	0.86	2,3	0,85
yusGON	III gorizont	0,854	3,44	0.85
1ʻI YUN	XXX-gorizont	0,851	9,34	0,82
Xisjn-Osmon	XVIH-gornzong	0,802	1.4	0.92
X .si um	III- gorizont	0,857	3,3	0.07
X ar|um	VI- gorizont	0,865	0,87	0,90
X.ipi um	VIII- gorizont	1,19	0,09	0,826
X. 1 r 1 um	XXII gorizont	0,836	1.2

Nefglarni oʻrganish usullari
Peftdagi kunsonli uglevododorlarning tarkibi na mazmupini anikdash katta qiyinchiliklar bilan botlik. Nsftlarni tadqiqog qiligpda avvalom bor ular kaynash xarorati boʻyicha farq qiladigan fraksiyalarga boʻlinadi: benzinolshroinli (bir nscha ui tradusdan 200-300°S), so- lyarkali (300-350°S) va smolali qoldiq. Neftlarning ʻ.rgacha garkibi 5 rasmda (M. A.Bestujevskiy buyicha) kursati p ai.
11efg geokimyosi
- Nefg - bu asosan uglsvodorodlardan gashkil toptan murakkab qarakatdagi aralashma. Hamma nefg bir qatordagi birikma bu.tib, faqat alohida birikmalar tarkibiga ajra- :ib turadi. Agar nefg tarkibinp va tarqalgan moddalarni gaqkoslasak, unda nefg bu ayrim asosan uglevodorod modda- lardan gashkil toptan tog jinslardagi organik moddaparni juda kup bulmagan qismidan iborach. Nsftning geokimyoviy garixi juda murakkab, neftlarning garkibi termodinamik tepg xolatga intilib doimo uzgarib turadi. Hattoki uyumda kagagen jarayonda qanday bulsa, gipergen omillar taʼsiridD xam neftning hosil bu tishi xuddi shunday kelib chiqadi.
Shunipg uchun nef tli uglevodoroddarnish hosil bulish jarayopiga qarab chpqib, ularii nefg yarata oluvchi qatlamlardan emigratsiya va uyumdagi akkumilyatsiyasi, shunip-i gdek neftlarni keyinchalik termodinamik jarayonlar taʼsirida oʻzgarishini yaʼni boshkd shaklga kirishi uglsvo* dorod evolyutsiyasp xaqida gapirnsh mumkin.