Neftgaz geologiyasi va geokimyosi

Hy_t
Iʻ = — kg/sm².
10
Yuqorida qayd etganimizdek, statik bosim holatida pyezometrik daraja, yaʼni rezervuar bagridagi qatlamdagi suvlarning koʻtarilish darajasi gorizontal holatda bulib qatlamning eng yuqori nuqtasidan gorizontal utkazilgan buladi. Dinamik bosimda esa pyezometrik daraja uning gaʼminot joyi bilan boʻshanish joy orasida tortilgan gugri chizik, darajasida buladi. Tabiiyki statik bosim holatida bushanish joyi yuq boʻlganligi uchun iyezometrik daraja qatlamning eng yuqori qismiga teng, dinamik bosim holatida esa pyezometrik darajaning tugri chizik, holatida bulishligiga uning bagridagi kollektorning utkazuvchanlik xususiyatiga hamda gaʼminot viloyatining gaʼminot daraja- siga, yaʼni taʼminotni hosil qiladigan atmosfera yogingar chiliklariga bogʻliq buladi. Undan tashqari pyezomstrik daraja qatlam bosimi va qazilgan quduqning ishlash sharo- itlari shu qatlam hududida mavjud bulgan yer usgi relsfi- ga ham juda bogʻliq. Shuning uchun malum bir joydan qazilgan qudukdan biz favvora usulida olsak, boshqa may- donda bunday holat ruy bermaydi.
Yer qobigʻining baʼzi joylarida chukindi jipslar- iin! litifikatsiyasi ( toshqotishi) hanuzgacha davom etishi, gilli qatlamlarning bosim ostida zichlanishi va uz bagʻridan suv va boshqa suyukdik (gazlarni) siqib chiqarish x,amda evaporit (tuz) qatlamlarini bosim ostida suyukda pib, tuz gumbazlariga aylanishi, tektonik harakatlar tu- (>9
fayli q,atlamlarning uzaro siqilishi hamda fazodagi joy holatnni uzgartirishi va yana qator omi.chlar patijasida sr bagrida yuqori bosim mintaqalari vujudga keladi (AVPD mintaqalari). Yuqori bosim mintaqalarida qatlam bosimi oddiy gidrostatik bosimdan 1,3-2 marotabagacha yuqori bulishi mumkin. Xuddi shunday bosim Farsona vodiysidagi Mingbulok, maydonidagi №5 qudukda namoyon bulib, 5537m chuqurlikda 1100 atmosfsraga yaqin bosim namoyon buladi va k.udukda ochiq favvora ruy bsradi. Bu favvoraning kuchi taxminan 15000 tonpa/bir kecha kundula tsng buchib, kudukdan qisqa muddat ichpda 45 mln tonna kuyuq nsft oti- lib chiqadi va atrof-muhitni iflosladi. Quduqni ji.chov- lappshsh hsch iloji bulmagach, uni yoqnb yuboriladi (aks \olda agrofdagi okar suvlar nefch bilan bulgʻannb juda kasta zarar kslgirishi mumkin edi). MYUKB (AVPD) min- 1aqali joylari Kaspiy oldi botikdshida, Jaiubii-Gʻarbiy Gurkmanistonda, Ozarbayjonda, Kavkaz oldida, Gʻarbii Uzbekisgonda va yana kupgina peftgazli ulkatarda uchraydi. Bunday joylarda quduqni burgʻilash ishlari, qatlamni OCHNN1 va uzlashtirish juda katta masʼuliyatnp talab k,ilganli1i bone u yerlarda nihoyagda katta tajribaga eta bulgan mugaxassislar ishlashi hamda eng yuqori sifatli asbob-uskunalardan foydalanishni taqazo eshladi. Sodir bulayotgan har bir favvora xalq xujgipnsha juda katta ta- lofat kstgirganligidan tashqari, atrof-muxitni iflosla- nishi va ekologiyaga katta zarar stkazadi. Neftga timilgan srlar 50-100 yillab qishlok. xujalik ishlariga yaramay qoladi.
Shuni achohida qayd qilmoq lozimki, bunday joylarla gidrostatik bosim normal holatda bulgani bilan rslyef- ning uzgarganligi tufayli past bosim mintaqasi (yoki ak- sincha, yuqori bosim) hosil bulib qolishi mumkin. Bu xu- susda amsrikalik olim A.Laverson katta hajmda ilmiy shplar olib borgan hamda ularvi elon qilgan.