Nazariy mexanika

5.
_
Zoldirli sharnir va tagtovon (podpyatnik).
Bu holda jism har qanday 
harakat qilishi mumkin, faqat sferik sharnirning markazi qo’zg’almas bo’lib qoladi 
(12- a shakl). 
A
R
B
R
A
B
10-b shakl. 
1
S

2
S

A 
B 
C 
D 
11-shakl 

---

14 
Xuddi shunday bog’lanishni siqib tiralib turgan podshipnik (zoldirli 
g’ildirak) vositasida bajarilganligini ko’rish mumkin, odatda bu tagtovon 
(podpyatnik) deyiladi (12-b shakl). Fotoapparatlarning shtatividagi zoldirli 
tutqich, inson va hayvonlarning ko’pgina suyaklarining birlashgan joylari zoldirli 
sharnirga misol bo’la oladi. Zoldirli (sferik) sharnir va tagtovon (podpyatnik)larda 
bog’lanish reaksiya kuchlarining yo’nalishi fazoda ixtiyoriy yo’nalishni olishi 
mumkin. 
Statika qismida quyidagi ikki masala hal qilinadi: 
1.
Jismga ta’sir qilayotgan kuchlar sistemasi unga ekvivalent bo’lgan 
soddaroq kuchlar sistemasi bilan almashtiriladi. 
2.
Кuchlar sistemasi ta’siridagi absolyut qattiq jismning muvozanat 
shartlarining 
zarur 
va 
yetarliligi 
tekshiriladi. Bog’lanishdagi jism bog’lanishdan xalos qilinganda erkin 
jism deb qaraladi. Jism unga ta’sir qilayotgan kuchlar sistemasi va 
reaksiya kuchlari ta’siridan muvozanatda bo’ladi. Muvozanat 
tenglamalaridan no’malum reaksiya kuchlari aniqlanadi. Кeyinchalik 
jismga har xil kuchlar sistemasi ta’sir etayotganda statikaning ikki 
asosiy masalasi yechiladi. 
 
R
Z
Y
X
O
12-b shakl 
0
Z
0
Y
0
X
Z
Y
X
O
12-a shakl 

---

15