Namangan muhandislik-qurilish instituti iqtisod kafedrasi milliy hisoblar tizimi

Uy xo'jaligiga xizmat ko'rsatuvchi notijorat tashkilotlar sektorining tuzatilgan ixtiyordagi daromadni ishlatilishi schyoti Ishlatilishi
Resurslar
2. Yalpi jamg'arma (=1)	1.Tuzatilgan ixtiyordagi daromad

Uy хojaligi sеktorining tuzatilgan iхtiyordagi daromadni ishlatilishi schyoti.
Yuqorida keltirilgan schyotlardan ma'lum bo'ldiki, Davlat boshqaruv idoralari va Uy xo'jaligiga xizmat ko'rsatuvchi notijorat tashkilotlar sektorlari o'zlariga tegishli ixtiyordagi daromad hisobidan uy xo'jaligiga yakuniy iste'mol uchun natura holidagi sotsial transfert sifatida tovarlar va xizmatlar bergan. Natijada uy xo'jaligi sektorining daromadi va yakuniy iste'moli mos ravishda oshgan. Bunday hisoblash usuli uy xo'jaliklari tomonidan yakuniy iste'mol uchun o'zlashtirilgan mablag'lar va ular tomonidan yakuniy iste'molga sarflangan tovarlar va xizmatlar miqdorini aniq ifodalashga imkon yaratadi. Bunday usulda topilgan yakuniy iste'mol uy xo'jaliklarining haqiqiy pirovard iste'moli, deb ataladi.
Uy xo'jaliklarining haqiqiy pirovard is-tc'moli ularning o'z mablag'lariga va joriy transfertlar sifatida olgan tovar va xizmatlar miqdoridan hamda davlat boshqaruv idoralari va uy xo'jaligiga xizmat ko'rsatuvchi notijorat tashkilotlar


73




sektorlaridan natura holatida olgan sotsial transfertlar yig'indisidan iborat bo'ladi. Davlat boshqaruv idoralari sektorining hаqiqiy pirоvаrd isfc'nel ko'rsatkichi davlat tomonidan mamlakat aholisiga ko'rsatilgan kollektiv xizmatlar ko'lamini ifodalaydi.

4. 
   Amalda yakuniy iste'mol xarajatlari.
   

Buxgalteriya hisobi bilan MHTda asosiy kapitalning qiymatini hisoblashda ham ancha farq bor. MHTda asosiy kapitalning iste'moli uning tiklanish qiymatida, buxgalteriya hisobida esa ularning boshlang'ich sotib olingan qiymatlarida hisoblanadi va ishlab chiqarish xarajatlariga qo'shiladi. Asosiy kapitalning uzluksiz qayta baholanib turilmasligi ikki tizimda asosiy kapitalning iste'moli ko'rsatkichini turlicha baholanishiga olib keladi. Bundan tashqari, korxonalarda “tezlashtirilgan amortizatsiya” metodini qo'llanishi ham ikki tizimda asosiy kapitalning iste'moli ko'rsatkichi o'rtasida farq bo'lishiga sabab bo'ladi.
MHTda kapital ta'mirlash xarajatlari jamg'arish fondlarining o'sishi sifatida qaraladi. Buxgalteriya hisobida esa, bu xarajatlar ishlab chiqarish xarajatlariga qo'shiladi. O'z navbatida, kapital ta'mirlash natijasida asosiy kapitalning qiymati o'sadi. Bu o'sgan qiymatdan ham amortizatsiya ajratmasi hisoblanib asosiy kapitalning iste'moliga qo'shib qo'yilishi kerak. Umuman aytganda, amortizatsiya ajratmalari buxgalteriya hisobida xarajat sifatida qaraladi. MHTda esa asosiy kapitalning iste'moli yangi yaratilgan qo'shilgan qiymatning elementi sifatida qaraladi.
MHT va buxgalteriya hisobida mehnat resurslariga bo'lgan xarajatlar turlicha talqin etiladi. MHTda ish haqi ko'rsatkichi tarkibiga bevosita ishchi-xizmatchilarga to'langan ish haqi (daromad solig'i bilan birga), majburiy va ixtiyoriy ravishda sotsial sug'urta fondlariga ish beruvchilar (korxonalar) tomonidan haqiqatda to'langan to'lovlar va shartli ravishda hisoblangan sotsial sug'urta ajratmalari kiradi. Buxgalteriya hisoblarida esa bu ajratmalar ish haqi fondiga kirmaydi. Bundan tashqari, buxgalteriya hisobida ishlab chiqarish bilan bog'liq safar xarajatlarining hammasi ishlab chiqarish xarajatlariga qo'shiladi. MHTda esa safar xarajatlarining bir qismi - kunlik xarajatlar ish haqi deb talqin qilinadi, qolgan qismi - yo'l va yotoq xarajatlari, oraliq iste'mol sifatida hisoblanadi.


74

8.