Namangan muhandislik-qurilish instituti iqtisod kafedrasi milliy hisoblar tizimi

NT sektorining ishtab chiqагish schyoti Ishlatilishi
Resurslar
2.Oraliq iste'mol	1. Yalpi mahsulot
OI=2900+500+40+20+300-12 =3748;	YAM=MH+OI+BIS+BBTX=600+100 +900+500+40+20+10+220+ 200+150+700+2800+300-12=6528;

69

3.Yalpi qo'shilgan qiymat YAQQ=6528-3748=2780;
4. AKI =220;
5. Sof qo'shilgan qiymat SQQ=2560;

NT sektorining daromadlarni shakllanishi schyotini tuzing. Javob: NT sektorining daromadiarni shakiianishi schyoti Ishlatilishi	Resurslar
2.Mehnat haqi MH=600+100=700;	1.Sof qo'shilgan qiymat SQQ=2560
3. Bevosita ishlab chiqarish uchun sof soliqlar BISS=10;
1. Sof foyda SF=2560-700-10=1850;

3. NT sektorining birlamchi daromadlar taqsimoti schyotini tuzing. Javob: NT sektorining biriamchi daromadiar taqsimoti schyoti Ishlatilishi	Resurslar
3. Mulk uchun bergan daromadlari MUD=12;	1. Sof foyda SF=2560-700-10=1850;
4. Birlamchi daromadlar saldosi BDS=1850+50-12=1888;	2. Mulkdan olgan daromadlari MUD=50;

4. NT sektorining pul holidagi daromadlarni qayta taqsimlash schyotini tuzing. Javob: NT sektorining pui hoiidagi daromadiarni qayta taqsimiash schyoti Ishlatilishi	Resurslar
3. Joriy transfertlar (bergani) JT=200+150+700=1050;	1. Birlamchi daromadlar saldosi BDS=1850+50-12=1888;
4. Ixtiyordagi daromad ID=1888+2650-1050=3488;	2.Joriy transfertlar (olgani) JT=1000+800+350+300+100+200=2650;

5. NT sektorining natura holidagi sotsial transfertlarni qayta taqsimlash schyotini tuzing.
Javob:
NT sektorining natura hoiidagi sotsiai transfertiarni qayta taqsimiash
schyoti


70

Ishlatilishi	Resurslar
3.Natura holidagi sotsial transfertlar (bergani) NXST=2800;	1. Ixtiyordagi 1050=3488;	daromad ID=1888+2650-
4. Tuzatilgan ixtiyordagi daromad TID=3488+0- 2800=688;	2.Natura holidagi sotsial transfertlar (olgani) NXST=0;

6. NT sektorining daromadlarni ishlatilishi schyotini tuzing. Javob: NT sektorining dаromаdlаrni ishlаtilishi schyoti Ishlatilishi	Resurslar
2.NT sektorining yakuniy iste'moli nol'ga teng. YAI=0;	1. Tuzatilgan ixtiyordagi daromad TID=3488+0-2800=688;
3. Yalpi jamg'arma YAJ=688;

NT sektorining kapital xarajatlar schyotini tuzing. Javob: NT sektorining каркай хаrаjаtlаr schyoti Ishlatilishi	Resurslar
3. Kapital xarajatlar KX=700+333=1033;	1. Yalpi jamg'arma YAJ=688;
4. Sof qarzlar SQ=688+333-1033=-12;	2.Sof kapital transfertlar SKT=333;

NT sektorining moliya schyotini tuzing. Javob: NT sektorining moliya schyoti Aktivlar	Majburiyatlar
1. Tijorat bankidagi depozitlar -hisobot boshida 90 -hisobot oxirida 150	1. NT sektori olgan kreditlari -hisobot boshida 250 -hisobot oxirida 360
2.Kassadagi naqd pullar -hisobot boshida 5 -hisobot oxirida 6
3. NT sektori bergan kreditlari -hisobot boshida 360 -hisobot oxirida 400
A. Aktivlar, hammasi =(150-	V. Majburiyatlar, hammasi

71

90)+(6-5)+(400-360)=101;	=(360-250)=110;
4. Moliyalashtirish saldosi MS=A-V=101-110=-9; 5.Sof qarzlar SQ=-9;
Balans MS-SQ=12-(-9)=3; Statistik xatolik =3;

Bu schyotda mamlakat miqyosida va iqtisodiyot sektorlari o'rtasida kapital xarajatlarning manbalari va ularning qanday kapital xarajatlar turlariga ishlatilishi jarayonlari yozib boriladi. Mamlakat miqyosida kapital qo'yilmalar hajmini tiklash va ko'paytirishning asosiy manbaasi iqtisodiyot birliklarining yalpi jamg'armasi va chet eldan olingan sof kapital transfertlardan iborat. Odatda, barcha rezident birliklarning yalpi jamg'armalari yig'indisi Yalpi milliy jamg'arma (YAMJ), deb ataladi. Bu ko'rsatkich sof usulda (AKI alohida hisoblangan bo'lsa) Sof milliy jamg'arma (SMJ), deb ataladi. SMJning musbat bo'lishi mamlakatda o'z kapitalini ko'paytirishga yoki chet elga investitsiyalar kiritish uchun mablag'lari borligini (sof investor bo'lishi mumkinligini) bildiradi. Oxirgi fikr, ushbu schyotning saldo ko'rsatkichida (sof kreditlar shaklida) namoyon bo'ladi. Agarda SMJ manfiy ishora bilan chiqsa, mamlakatda o'z kapitalini tiklashga o'z mablag'larining etishmasligini yoki chet eldan sof qarzdor bo'lishi mumkinligini bildiradi. Bu holatni schyotning tuzilish sxemasida yaqqol ko'rish mumkin. Mamlakat miqyosida kapital xarajatlar schyotining umumiy tuzilish sxemasi quyidagicha: Ishlatilishi	Resurslar
3.Asosiy kapitalning yalpi yig'ilmasi	1. Yalpi milliy jamg'arma
4.Moddiy aylanma mablag'lar zaxirasining o'zgarishi	2. Sof kapital transfertlar (2.1+2.2)
5.Sotib olingan qimmatbaho buyumlar sof miqdori (chet eldan olingani-sotilgani)	2.1. Kapital transfertlar (chet eldan olingani +)
6.Sof olingan er va boshqa aktivlar (chet eldan olingani-sotilgani)	2.2. Kapital transfertlar (chet elga berilgani -)
V. Kapital xarajatlar, hammasi	A. Kapital resurslar, hammasi
7.Sof kreditlash, agarda (A-V)>0 Sof qarzlar, agarda (A-V)<0

72

Ichki iqtisodiyot birliklari o'rtasidagi kapital transfertlar, qimmatbaho buyumlar, er va shu kabi aktivlar oldi-berdi operatsiyalari saldosi nolga teng bo'ladi. Shu sababli, mamlakat miqyosida tuzilgan schyotda bu operatsiyalar ko'rinmaydi. Kapital xarajatlarning asosiy manbasi bo'lgan jamg'arma ko'rsatkichi ixtiyordagi daromadni ishlatilishi schyotidan resurs sifatida o'tadi. Tuzatilgan ixtiyordagi daromadlardan foydalanish hisoblamasi va uning ko'rsatkichlari. Uy хojaligiga хizmat ko'rsatuvchi notijorat tashkilotlar sеktorining tuzatilgan iхtiyordagi daromadni ishlatilishi schyoti. Yuqorida keltirilgan natura holidagi daromadlarni qayta taqsimlash schyotida uy xo'jaligiga xizmat ko'rsatuvchi tashkilotlar sektori o'ziga tegishli ixtiyordagi daromadi hisobidan uy xo'jaligi sektorining yakuniy iste'moli uchun natura holidagi sotsial transfert sifatida uy xo'jaligi sektoriga berganligi aytib o'tgan edik. Uy xo'jaligiga xizmat ko'rsatuvchi notijorat tashkilotlar sektori birliklarining asosiy maqsadi va vazifasi hamma aholiga yoki aholi guruhlariga nobozor xizmatlar ko'rsatish bo'lganligi uchun, ularning pirovard iste'mol uchun xarajatlari aksariyat uy xujaliklari tomonidan o'zlashtiriladi. Shu sababli, va MHTdagi kelishuvga asosan, ularning haqiqiy pirovard iste'mollari bo'lmaydi. Bu sektorning tuzatilgan ixtiyordagi daromad ko'rsatkichi jamg'armaga teng bo'ladi.