Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
225 
metallar bilan karbidlar hosil qiladi. Uglerod atomlari o
ʻ
zaro birikib "ochiq", 
"tarmoqlangan", "yopiq" zanjirlar, o
ʻ
zaro (shuningdek, boshqa elementlarning atomlari 
bilan) "yakka", "qo
ʻ
sh" va "uch karrali" bog’lanishlar hosil qila oladi. 
Uglerod ko
ʻ
pgina qotishmalar (po
ʻ
lat, cho
ʻ
yan)ning muhim komponenti hisoblanadi. 
Tarkibida uglerod ko
ʻ
p bo
ʻ
lgan materiallar elektrodlar, tigellar tayyorlashda, qora porox 
ishlab chiqarishda, rudalardan metallar eritib olishda (masalan, koks), protivogazlarda 
yutuvchilar sifatida, kimyo sanoatida va boshqa sohalarda qo
ʻ
llanadi.
Uglerod mavzusida klaster usulidan foydalanish. 
Mazkur klasterda berilgan rasmlar darslikda nomlari keltirilgan uglerod va uning 
ayrim birikmalarini ishlatilish sohalariga bag’ishlangan. Ushbu klster orqali 
o’rganuvchilar kundalik ehtiyojimiz yoki umuman inson hayotida foydalanishi mumkin 
bo’lgan aynan uglerod va uning ayrim birikmalarini ishlatish sohalarini chuqurroq yodda 
saqlab qolishlariga turki bo’lishi mumkin. Bu o’z navbatida turli sharoitlarda uglerod va 
uning birikmalarini xossa xususiyatlarini bilish, qo’llash, ulardan to’gri foydalanish 
ko’nikmalarini hosil qilish imkoniyatini yaratadi.
Klasterdagi rasmda 7 ta ishlatish sohasi ko’rsatilgan. Agar kichik guruhda 5 nafar 
o’rganuvchi bo’lsa o’qituvchi rasmdan o’quvchilar tanlab bergan 2 ta ishlatish sohasi 
bo’yicha ma’lumotlatni tushuntirib beradi. Qolganini 5-7 daqiqa ichida o’quvchilar 
bittadan ishlatish sohalari va unda uglerod va uning birikmalarining o’rni hamda 
xususiyatlarini ta`riflaydilar. Topshiriq yakunida har bir o’quvchi o’zi bajargan qism 
yuzasidan fikr yuritib, o’rtoqlarini o’qitadi, so’ngra guruh a`zolari tomonidan topshiriq 
yuzasidan umumiy xulosa chiqariladi. O’qituvchi har bir kichik guruh axborotini 
tinglaydi va test savollari yordamida bilimlarni nazorat qilib baholaydi. 
O’zaro hamkorlikning muhim omili va o’quvchilarning o’zaro munosabati 
xususiyatini belgilovchi asos o’qituvchi bilan o’quvchi hamkorligining shakllaridir. 
Hamkorlikdagi o’quv faoliyati o’qituvchi va o’quvchi munosabatlarining va birgalikdagi 
xatti-harakatlarining alohida turidirki, u o’zlashtirish ob`ektini, bilim faoliyatining barcha 
qismlarini qayta qurishni ta`minlaydi. 
Hamkorlikdagi o’quv faoliyatining maqsadi o’zlashtiriladigan faoliyat va 
birgalikdagi harakatlar, munosabat va muloqotning boshqarish mexanizmini yaratishdir. 
Hamkorlikdagi faoliyatning mahsuli o’quvchilar ilgari surgan yangi g’oyalar va 

---