Наманган давлат университети педагогика факультети

Олдинги тизимча. Олдинги тизимчалар асосан пастга йўналувчи толалардан ибо­рат.
1. Тектоспинал йўл деворига ёнма-ён жойлашган бу йўл ўрта миядаги тўрт тепалик ҳужайраларининг аксонларидан тузилган бўлиб, орқа миянинг ҳар бир сегментидаги ол­динги шохнинг ҳаракатлантирувчи ҳужайраларида тугалланади.

2. 
   Тектоспинал йўлнинг ташқи томонида жойлашган олдинги пирамида йўли кесиш­маган пирамида аксонларидан иборат. У фақат пастки кўкрак сегментларигача давом эта­ди. Бу йўл ҳам орқа миянинг олдинги шохларида тугалланади.
   
3. 
   Узунасига кетган медиал тутам – олдинги пирамида йўлининг орқа томонида жой-лашган бўлиб, миядаги махсус ядролардан бошланади ва орқа миянинг юқори сегмент­ла­ригача бўлган оралиқдаги олдинги шох ҳужайраларида тугалланади.
   

Вестибулоспинал йўл орқа мия олдинги тизимчасининг ташқи ёнида жойлашган бў­либ, вестибуляр нервнинг пастки ядросидаги ҳужайраларнинг аксонлари йиғиндисидан иборат. Бу йўл ҳам орқа мия ҳар қайси сегментининг олдинги шохларида тугалланади. Ен тизимчанинг пастга йўналувчи тутамлари функцияси ва патологияси тўғрисидаги маъ­лу­мотлар шу системаларга тегишли бўлимларда берилади.
Орқа мия пардалари
Орқа мия иккита парда билан ўралган. Ички юмшоқ парда ва ташқи қаттиқ парда. Лептоменингс икки қаватдан иборат: қон томирли парда ва ўргимчак тўрисимон парда.
1. Орқа миянинг юмшоқ пардаси мияга ёпишиб туради. Бу парда қон томирларга бой бўлгани учун қон томирли парда ҳам дейилади. Юмшоқ парданинг қон томирлари орқа мия моддасининг ичига кириб боради ва уни қон билан таъминлашда қатнашади.
2. Орқа миянинг ўргимчак тўрисимон пардаси орқа мияни эркин ҳолда ўраб туради. Орасида ҳосил бўлган оралиққа субарахноидал оралиқ дейилади.
Субарахноидал оралиқ иккинчи бел умуртқаси сатҳидан бошлаб кенгая боради. Суба­рахноидал оралиқда цереброспинал суюқлиги жойлашган бўлади. Текшириш учун мия суюқлиги олинмоқчи бўлганда игнани иккинчи ва учинчи ёки учинчи ва тўртинчи, ёхуд тўртинчи ва бешинчи бел умуртқалари орасига санчиш керак. Иккинчи бел умуртқасидан юқорида жойлашган умуртқалар орасига игна санчиш ярамайди, акс ҳолда орқа мияни жароҳатлаб қўйиш мумкин.
Орқа миянинг ташқи қаттиқ пардаси орқа мияни ҳамма томондан ўраб туради. Хал­тасидан ҳар бир умуртқааро тешикка воронкасимон ўсиқ чиқади. Ҳар бир ўсиқ умурт­қа­лараро тугунчани ўз ичига ўраб олади. Умуртқа поғонасининг суяк пардаси орасидаги бўшлиққа эпидурал бўшлиқ дейилади. Бу бўшлиқда ёғ клетчаткалари ва вена томирлари­нинг қалин чигаллари жойлашган.