Орқа миянинг трофик фаолияти Олдинги шох ҳужайралари мускуллар трофикасини (озиқланишини) сақлаб туришда иштирок этади. Ана шу ҳужайралар ва уларнинг аксонлари зарарланса мускуллар атрофияланади.
Мускул атрофияси деб, мускул трофикасининг бузилиши натижасида, унинг кичрайиб (куришиб) қолишига айтилади. Мускул атрофияси 2 хил бўлади: оддий атрофия ва дегенератив атрофия.
Оддий атрофия – турли сабабларга кўра мускулларнинг узоқ вақт ҳаракатланмаслиги ёки муайян турдаги моддалар алмашинуви бузилганлиги натижасида юз беради. Бундай атрофияга учраган мускулларнинг электрик қўзғалувчанлиги ўзгармаган бўлади.
Мускул дегенератив атрофияси – ихтиёрий ҳаракат йўлининг П-неврони, яъни периферик невроннинг зарарланиши натижасида келиб чиқади. Бундай мускулларнинг ҳажми кичрайган, ўзи юмшоқ ва шалвираган бўлади. Атрофия даражасини аниқлаш учун қўл ва оёқнинг симметрик жойларини сантиметрли тасма билан ўлчаб кўрилади. Қўл айланасини тирсакдан 15 см юқоридан ва 15 см пастрокда, оёқ айланасини эса тиззанинг ўрта қисмидан 15-20 см юқорироқдан ва шунча пастрокдан ўлчанади. Олинган маълумотлар нариги қўл-оёқ ўлчовларига таққосланади.
Орқа миянинг сегментар патологияси. Орқа миянинг сегментар патологияси унинг олдинги ва ортки шохлари зарарланганда рўй беради. Орқа мия олдинги шохининг зарарланиши сегментар турдаги фалажланишга олиб келади. Орқа миянинг ортки шохи зарарланганда эса сегментар турдаги сезги ўзгаришлари юз беради.
Фалажлар ва сезги ўзгаришлари тўғрисида ихтиёрий ҳаракат (пирамидал), тери ва мускул-бўғим сезгиси системаларини баён қилганда тўхталиб ўтамиз.
Ҳозир биз орқа миянинг олдинги шохи зарарланганда мускул ва нервларнинг кўзғалувчанлиги ўзгариши, хронаксия ва электромиография тўғрисида маълумотлар берамиз.
Нерв ва мускулларнинг электр кўзғалувчанлиги Электродиагностика – нерв ва мускулларнинг электр қўзғалувчанлигини аниқлаш катта аҳамиятга эга. Бунинг учун гальваник ва фарадик токлардан фойдаланилади. Нерв ва мускулларга ана шу токлар таъсир эттирилса, мускул қисқариш билан жавоб қайтаради. Мускул кисқаришларини маълум нуқталардагина вужудга келтириш мумкин, бундай нуқталарга таъсирланиш ёки ҳаракат нуқталари дейилади. Бу нуқталар гальваник ток билан таъсирлантирилса, ток уланган ва узилган пайтда мускулнинг қисқариши юз беради. Фарадик ток билан таъсирланганда эса, мускулда чувалчанг ҳаракатисимон қисқариитлар содир бўлади.
Мускулнинг электрдан қўзғалишини текширишдан мақсад унинг қўзғалувчанлик бўсағасини аниқлашдир. Қўзғалувчанлик ёки таъсирланиш бўсағаси деб, энг кам ток кучи таъсирида ҳосил бўлган мускул қисқаришига айтилади.
Нормал ҳолатда, катод уланганда ҳосил бўлган қисқариш (КҚК) анод уланганда ҳосил бўлувчи қисқариш (АҚҚ) дан кучлироқ, яъни ҚКК > АҚК бўлади ва аксинча, анод узилганда ҳосил бўлувчи қисқариш (АҚК) катод узилгандаги қисқариш (КҚК) дан кучлироқ бўлади.
Гальваник ток кучи миллиампер (mА) билан, фарадик ток кучи эса (Дюбуа-Реймон аппарати ғалтакларининг оралиғидаги масофа) миллиметр билан ўлчанади. Текшириш натижасида олинган маълумотларни юқоридаги жадвалда кўрсатилган нормал рақамлар билан таққослаб кўрилади.
Тетанияда, миотонияда ва периферик фалажнинг бошланғич даврида мускулларнинг электр қўзғалувчанлиги ошиб кетади, яъни таъсирланиш бўсағасидан кам кучга эга бўлган ток таъсирида ҳам мускулнинг қисқариши юз бераверади.
Периферик фалажларда электр қўзғалувчанлиги пасаяди ёки бутунлай йўқолади. Электр қўзғалувчанлигининг пасайишига ёки йўқолишига дегенерация реакцияси дейилади. Дегенерация реакцияси 2 хил бўлади: тўлиқ дегенерация ва қисман дегенерация.
Тўлиқ дегенерация реакциясида нерв гальваник ва фарадик ток билан таъсирлантирилса мускул қисқармайди. Мускулга кучли гальваник ток билан таъсир этилганда эса чувалчанг ҳаракатисимон кучсиз қисқариш ҳосил бўлади. Анод улангандаги қисқариш катод улангандаги қисқаришдан кучлироқ бўлади – АҚК>КҚК. Бу ҳол периферик нервларнинг бутунлай узилганлигини кўрсатади.
Қисман дегенерация реакциясида нерв.ҳамда мускулларга гальваник ва фарадик ток билан таъсир қилинганда мускуллар кучсизгина қисқаради. Нерв таъсирланганда эса мускуллар катод улангандагига нисбатан кучсиз қисқаради. Бу ҳол периферик нервларнинг бир оз зарарланга»лигини кўрсатади.
