Наманган давлат университети педагогика факультети

3. Эфферент неврон – марказдан қочувчи неврон. Бу кисм қабул қилинган қўзға­лиш­ларни ишчи органга етказиб беради.
Кўзғалишнинг тўхтовсиз ўтиб туриши, рефлекс хосил бўлиши рефлектор ёйнинг ши­кастланмаганлигини кўрсатади. Рефлектор ёйнинг ана шу невронидан бири зарарланса, рефлекснинг йўқолишига ёки сусайишига олиб келади. Рефлексларнинг ўзгариши ёки бу­зилиши бош миядан орқа мияга келувчи марказий невронларнинг зарарланганлигидан ҳам дарак беради.
Қуйидаги рефлексларни текшириб кўриш амалий аҳамиятга эга:

1. 
   Пай рефлекси ва цериостал рефлекслар.
   
2. 
   Бўғим рефлекслари.
   
3. 
   Тери рефлекслари.
   

Пай рефлекслари. Пай рефлекслари невргологик болғача ёрдамида пайларга уриб текширилади.
Асосан 4 хил пай рефлексини текшириш айниқса муҳим аҳамиятга эга:

1. 
   икки бошли мускул рефлекси;
   
2. 
   уч бошли мускул рефлекси,
   
3. 
   пателляр ёки тизза рефлекси;
   
4. 
   Ахилл рефлекси.
   

Ҳар бир пай рефлексининг рефлектор ёйи орқа миянинг маълум бир сегменти орқали ўтади. Шу сегментнинг зарарланиши пай рефлексларининг пасайишига ёки йўқолишига сабаб бўлади.
Бицепс рефлексининг (BR) рефлектор ёйи С₅ – С₆ сегментлар орқали ўтади.
Беморнинг қўли кўрсатилганидек, текширувчининг қўлида, тирсакдан ярим букилган ҳолда туради. Бу мускулнинг пайига неврологик болғача билан урилганда билак букилади ва яна ёзилади.
Трицепс рефлексининг (ТR) рефлектор ёйи С₆ – С₇ сегментлар орқали ўтади.
Текширилувчининг қўлини кўрсатилганидек, тирсаги юқорисидан ушлаб, горизонтал ҳолатда кўтарилади. Бунда беморнинг билаги эркин ҳолда осилиб туриши лозим.
Уч бошли мускулини пайига неврологик болғача билан урилганда билак бироз ёзилиб яна букилади.
Пателляр рефлекснинг (РR) рефлектор ёйи L₂ – L₄ сегментлар орқали ўтади. Бу рефлекс қуйидагича текширилади:

1. 
   Бемор бир оёғини кўрсатилганидек иккинчи оёғига чалиштиради. Сон­нинг тўрт бошли мускули пайига неврологик болғача билан урилганда болдир кўта­рилиб, яна паст­га тушади.
   
2. 
   Беморнинг оёғини кўрсатилганидек тиззасининг гагидан кўтариб, юқорида ай­тил­ган пайга неврологик болғача билан урилганда оёқ тизза бўғимидан ёзилиб яна букилади.
   

Ахилл рефлекси (АК) болдир уч бошли мускулининг рефлексидир. Рефлектор ёйи S₁–S₂ сегментлар орқали ўтади. Уни текшириш усуллари қуйидагича:

1. 
   бемор кўрсатилганидек, стулга тиззаси билан чиқиб туради ва неврологик болғача билан унинг Ахилл пайига урилса, оёқ панжаси букилади.
   
2. 
   бемор кўрсатилганидек ҳолатда ётқизилади, оёғини тиззасидан букилади ва оёк панжасининг учидан ушлаб бир оз юқорига кўтарилади. Ана шу ҳолагда Ахилл пайига неврологик болғача билан урилса, оёқ панжаси букилади.
   

Билак периостал рефлекси – билак суягининг периостал пардасида вужудга келади­ган рефлексдир. Рефлектор ёйи С₅ – D₁ сегментлар орқали ўтади.
Билак суягига неврологик болғача билан урилганда билак букилиб, яна ёзилади.
Бўғим рефлекси ёки Майер рефлекси: бемор бармоқларини ёзиб туради ва шунда 3 ёки 4-бармоқлар асосий фалангасидан букилса, 1-бармоқнинг асосий фалангаси букилиб охирги фалангаси ёзилади.